THỦ TƯỚNG CAMBODIA XÁC NHẬN CẤM CÁC DỰ ÁN THỦY ĐIỆN MEKONG

(Cambodian PM Affirms Ban on Mekong Hydropower Projects) 

Sebastian Strangio – Bình Yên Đông lược dịch

The Diplomat – December 1, 2023

 

Những thuyền có màu sặc sỡ trên sông Mekong ở Kratie, Cambodia.

 [Ảnh: Depositphotos]

 

Hun Manet cũng loan báo hủy bỏ chánh thức nhà máy điện than 700 MW trị giá 1,5 tỉ USD.

Thủ tướng của Cambodia đã tuyên bố rằng quốc gia sẽ không phát triển bất cứ đập thủy điện nào trên sông Mekong, tái xác nhận việc tạm ngưng các dự án đập trên dòng chánh trong năm 2020.

Phát  biểu tại lễ khởi công cho đập thủy điện 150 MW ở phía nam tỉnh Koh Kong, Thủ tướng Hun Manet nói rằng việc xây đập trên dòng chánh Mekong sẽ có “một ảnh hưởng lớn lao” đối với sinh thái của sông.

“Chỉ thị 7^th của Chánh phủ Hoàng gia nói sẽ không xây đập trên sông Mekong, dù có lợi ích như thế nào,” ông nói, theo một phúc trình trên trang mạng của Đảng Nhân dân Cambodia.

Ông nói rằng việc phát triển thủy điện cũng có thể có những ảnh hưởng nguy hại đến hồ Tonle Sap, hồ nước ngọt lớn nhất Đông Nam Á (ĐNA) và là một nguồn chất đạm vô cùng quan trọng đối với dân số Cambodia.

Manet cũng loan báo việc hủy bỏ chánh thức nhà máy điện than 700 MW trị giá 1,5 tỉ USD trong Công viên Quốc gia Botum Sakor được bảo vệ ở Koh Kong, được dự trù hoạt động vào năm 2025.  Theo hãng thông tấn AFP, Hun Manet tuyên bố rằng Cambodia sẽ không phát triển nhà máy điện than mới như một phần của “trách nhiệm của quốc gia đối với môi trường và khí hậu chung của thế giới.”

Trong diễn văn, Hun Manet nói rằng năng lượng tái tạo, hầu hết là thủy điện, hiện chiếm 60% trong hỗn hợp năng lượng của quốc gia.  Chánh phủ nhắm mục đích thúc đẩy đến 70% vào cuối thập niên, ông nói thêm, “để quốc gia của chúng ta trở thành nơi đến có năng lượng sạch cho du lịch và đầu tư.”

Lãnh đạo Cambodia nói rằng hành đông là một thông điệp đến các quốc gia ở diễn đàn khí hậu COP28 ở Dubai theo AFP.  Qua Chiến lược Dài hạn để Trung hòa Carbon, được công bố trong tháng 12 năm 2021, Phnom Penh cam kết thực hiện phóng thích carbon 0-ròng vào năm 2050.  Điều nầy liên quan đến việc giảm nới rộng năng lượng tái tạo và đầu tư trong khí đốt hóa lỏng, sẽ được dùng như “một nhiên liệu chuyển tiếp trong thành phần điện.” Than sản xuất 35,5% điện của Cambodia, theo Điện lực Cambodia, trong khi thủy điện chiếm gần 54%.

Loan báo của Manet về các đập Mekong không gây ngạc nhiên.  Trong tháng 3 năm 2020, sau vài trận hạn hán gay gắt bất thường khiến cho mực nước dọc theo con sông lớn của ĐNA xuống đến mức thấp kỷ lục, chánh phủ Cambodia loan báo tạm ngưng 10 năm việc phát triển đập Mekong, một lời hứa sau đó được lặp lại bởi Bộ Môi trường.  Một viên chức chánh phủ nói vào lúc đó rằng quyết định để ngưng việc phát triển đập được đưa ra sau khi một cố vấn Nhật Bản đề nghị rằng Cambodia nên đầu tư vào những dạng năng lượng thay thế.

Lúc đó, chánh phủ có 2 siêu dự án thủy điện dự trù trên dòng chánh của sông: đập Stung Treng trong tỉnh phía bắc có cùng tên, và đập Sambor ở phía nam trong tỉnh Kratie.

Cả 2 đều bị chỉ trích gay gắt bởi những nhà hoạt động môi trường, cho rằng việc phát triển đập thủy điện trên dòng chánh, nhất là ở Trung Hoa, đã có ảnh hưởng tiêu cực rõ rệt đối với Mekong, chảy qua 4.350 km từ cao nguyên băng đá Tây Tạng đến Biển Đông.

Theo Theo dõi Đập Mekong (MDM) được chánh phủ Hoa Kỳ hỗ trợ, 2020 là năm khô nhất kỷ lục dọc theo hạ lưu Mekong, trong khi các nhà môi trường và các cộng đồng ven sông quan sát lề lối càng ngày càng bất thường của mực nước lên xuống.  “Dữ kiện cho thấy các đập đã làm tồi tệ thêm hạn hán trong mùa mưa và, ở một số nơi, có lề lối dòng chảy tự nhiên của dòng sông phong phú nhất của ĐNA bị thay đổi không lay chuyển,” MDM tuyên bố trong một phúc trình được công bố hồi năm ngoái.

Hiện có 11 đập đang hoạt động trên thượng lưu sông ở Trung Hoa, cùng với 2 ở Lào, quốc gia có tham vọng lâu dài để biến thành “bình điện của ĐNA.”  Chánh phủ Lào có 7 đập nữa được dự trù cho Mekong, một số trong đầu giai đoạn quy hoạch và xây cấ

Mặc dù chánh phủ Cambodia tạm ngưng các dự án đập Mekong, các nhà hoạt động và môi trường thận trọng rằng nó sẽ không kéo dài, với những phúc trình hồi năm ngoái nói rằng chánh phủ đang cứu xét để làm sống lại dự án đập Stung Treng.

Nhận định của Manet, ít nhất, đề nghị rằng việc phục hồi bất cứ đập nào trong 2 đập nầy có lẽ không có trong thời gian có thể thấy trước trong tương lai.  Tuy nhiên, sự kiện là ông loan báo ở lễ khởi công cho một dự án đập trong cùng một diễn văn ông loan báo một bước khỏi than, đề nghị rằng thủy điện sẽ tiếp tục đóng một vai trò ưu thế trong hành trình đi đến 0-ròng của Cambodia.