Lễ động thổ kênh Funan Techo ngày 5-8-2024 – Chuông nguyện hồn ai (Ngô Thế Vinh)

 

Google Drive’s Link by Lymha:

https://docs.google.com/document/d/1lk97PM11h5is9TTFciMUIaGBZpMETfjy/edit?pli=1

 .

22-7-2024

Gửi 20 triệu cư dân ĐBSCL bấy lâu không được quyền cất tiếng nói

Gửi Nhóm Bạn Cửu Long

Ngày 5 tháng 8, 2024 sắp tới đây, đúng vào sinh nhật thứ 76 của cựu Thủ tướng Samdech Techo Hun Sen, hiện là Chủ Tịch Thượng viện, lãnh đạo đảng Nhân Dân Cam Bốt (CCP), được con trai trưởng của ông là Thủ tướng Hun Manet chọn là ngày Lễ Động Thổ khởi công Dự án Kênh đào Funan Techo – đang được rầm rộ chuẩn bị như là một ngày lễ hội lớn, với đốt pháo hoa và chiêng trống nổi lên từ khắp các chùa chiền cùng với lời cầu nguyện của giới sư sãi trên toàn Vương quốc Cam Bốt. Nhưng với cái giá môi sinh nào phải trả cho cả  hai dân tộc Khmer và Việt Nam đang hiển lộ, không còn là những ẩn số.  

Lời Dẫn Nhập: Chỉ trong vòng chưa đầy một năm (8/2023 – 7/2024) kể từ ngày Chính phủ Cam Bốt gửi Thông báo cho Uỷ Hội Sông Mekong 4 nước MRC về dự án Kênh đào Funan Techo ngày 08/08/ 2023 cho tới nay 20/07/2024, đã có một chuỗi những sự kiện dồn dập diễn ra với cả những bước ngoặt thay đổi rất bất ngờ. Tác giả theo dõi sát diễn tiến từng ngày và đã viết 4 bài về đề tài nóng bỏng này*, đây là bài viết thứ 5 như một tổng quan giúp bạn đọc có một cái nhìn toàn cảnh về dự án con Kênh Lịch Sử Funan Techo, với dự kiến ban đầu là hoàn toàn do tiền đầu tư từ Trung Quốc – nhưng nay, do TQ không còn mặn mà với dự án này, nên TT Hun Manet đã mau chóng quyết định Cam Bốt sẽ là chủ đầu tư chính (major shareholder) với 51% gồm 2 công ty quốc doanh là Cảng tự trị Sihanoukville [PAS / Port Autonomous Sihanoukville] và Cảng tự trị Phnom Penh [PPAP / Phnom Penh Autonomous Port] cùng với các nhà tài chính tư nhân Cam Bốt khác, và ngày khởi công dự án cũng sẽ sớm hơn, là ngày 5 tháng 8, 2024 sắp tới đây thay vì là vào cuối năm, dự án sẽ hoàn tất có thể trễ hơn trong vòng 6 năm (2030) thay vì 4 năm (2028) như dự kiến trước đây. Con Kênh Funan Techo đánh dấu một bước ngoặt trong mối quan hệ đang “xuống cấp” giữa 2 quốc gia Cam Bốt và Việt Nam, khi mà ảnh hưởng của Việt Nam ngày càng suy yếu và Cam Bốt thì dứt khoát chọn lựa đi vào quỹ đạo của Trung Quốc. 

SOURCE:

https://baotiengdan.com/2024/07/22/le-dong-tho-kenh-funan-techo-ngay-5-8-2024-chuong-nguyen-hon-ai/

 

Hình 1a: Photo Op của Cha và Con Hun Sen – Hun Manet cùng Phó TT Sun Chanthol chuẩn bị cho Lễ Động Thổ Kênh đào Funan Techo ngày 05/08/2024. Hun Sen khẳng định, Kênh Funan Techo sẽ củng cố nền độc lập chính trị của quốc gia Cam Bốt trong giao thông đường thuỷ và bảo đảm rằng con kênh sẽ không ảnh hưởng tới môi sinh và dòng chảy của hệ thống sông Mekong. Nguồn: Phnom Penh FreshNews, ngày 28/06/2024

 

Hình 1b: (trái) vị trưởng lão giới sư sãi Cam Bốt đồng lòng là các chùa chiền trên toàn quốc sẽ cùng gióng lên những hồi chiêng trống trong ngày Lễ Động Thổ Kênh đào Funan Techo sắp tới đây. Nguồn: Khmer Times 08/07/2024]; (phải) một máy đào xúc khổng lồ đang khai quang một khu vực tại Prek Takeo, chuẩn bị cho nơi sẽ diễn ra lễ động thổ con Kênh đào Funan Techo vào ngày 05/08/2024 cũng là ngày sinh nhật của cựu Thủ Tướng Samdech Techo Hun Sen. Nguồn: Khmer Times 29/07/2024

DIỄN TIẾN MỘT NĂM 8/2023 – 8/2024

 

Hình 2: Dự án Kênh đào Funan Techo, bản đồ của MRC với chi tiết bổ xung bởi Trung tâm Stimson. Con kênh Funan Techo lấy nước từ cả 2 phân lưu sông Mekong: Mekong Hạ đầu nguồn của Sông Tiền và Sông Bassac là đầu nguồn của Sông Hậu khi chảy vào Việt Nam. 

 

– Ngày 8/8/2023 chính phủ Cam Bốt đã gửi tới Ban Thư Ký Uỷ Hội Sông Mekong MRC một thông báo về “Dự án Kênh đào nội địa Funan Techo” nhằm phục hồi một hệ thống đường thuỷ đã được xây dựng và vận hành từ triều đại Đế chế Funan Khmer [sic] có từ 500 năm trước Công Nguyên.

– Con kênh sẽ kết nối 4 tỉnh Kandal, Takeo, Kampot và Kep nhằm cải thiện giao thông đường thuỷ trong lãnh thổ Cam Bốt cho các cộng đồng cư dân địa phương. Dự án dự trù được khởi công vào cuối năm 2024 và bắt đầu vận hành 2028.

– Với những chi tiết kỹ thuật: kênh di chuyển 2 chiều, có chiều dài 180 km, rộng 100 m phía trên nguồn và 80 m phía dưới nguồn, độ sâu 4 m tới 5,4 m, với 3 âu tầu (shiplocks) với lượng nước xả tối đa 3.6 m3/giây, với 11 cây cầu, chiều dài chính 161 m, cầu vượt 520 m.

– Theo thông báo này, thì ảnh hưởng tiêu cực của dự án là không đáng kể, nhưng đem lại nhiều lợi ích tích cực cho người dân Cam Bốt, như cải thiện mạng lưới thuỷ vận, kích thích phát triển kinh tế và xã hội, giảm thiểu lũ lụt ở các tỉnh Kandal, Takeo, bảo đảm an toàn lương thực cho cư dân địa phương bằng phát triển nông ngư nghiệp. Mà vẫn không có ảnh hưởng đáng kể trên lưu lượng dòng chảy của hệ thống sông Mekong. [sic]

– Dự án kênh Funan Techo này được xem như nằm trong Chiến lược Một Vòng Đai, Một Con Đường / BRI (Belt and Road Initiative) của Trung Quốc, sau khi được một đại công ty Trung Quốc CCCC là China Communications Construction Company nghiên cứu về tính khả thi với kinh phí xây dựng là 1.7 tỷ USD, dự trù do BRI tài trợ.

– Ngày 14/9/2023 Hun Manet, con trai trưởng của Hun Sen lần đầu tiên với cương vị là tân Thủ Tướng Cam Bốt đã chính thức tới thăm Bắc Kinh gặp Chủ tịch Tập Cận Bình với hứa hẹn sẽ tiếp tục thắt chặt hơn nữa mối giao hảo sắt son đang có tốt đẹp giữa hai nước có từ thời thân phụ ông là cựu TT Hun Sen.

– Ngày 11/10/2023 Sun Chanthol Đệ nhất Phó Thủ tướng kiêm Phó chủ tịch Hội đồng Phát triển Cam Bốt đã ký kết tại Phnom Penh một Khung Thoả Thuận sơ bộ [Framework Agreement] với ông Chu Dũng (Zhou Young) đại diện Công ty Cầu Đường Trung Quốc [CRBC] về Dự án Kênh Funan Techo có tên gọi ban đầu là Dự án Hệ thống Thuỷ lộ và Hậu cần Tonle Bassac (Tonle Bassac Navigation & Logistics System Project).

– Ngày 17/10/2023 chỉ 6 ngày sau buổi ký kết sơ bộ ở Phnom Penh, Thủ tướng Hun Manet đã cầm đầu một phái đoàn sang Trung Quốc, đích thân chủ toạ buổi ký kết chính thức cấp chính phủ tại Bắc Kinh, với Phó Thủ tướng Sun Chanthol là đại diện chính phủ Cam Bốt và phía Trung Quốc là các đại diện Công Ty Cầu Đường CRBC (China Road and Bridge Corporation) dự trù sẽ khởi công vào cuối năm 2024. Bao gồm trong lễ ký kết này có cả các quan chức của Bộ Bưu điện và Viễn Thông Cam Bốt (MPTC / Ministry of Posts and Telecommunications) cùng với các đối tác của Công ty Kỹ thuật Viễn thông Hoa Vi (Huawei) Trung Quốc.

 

Hình 3: Ngày 17/10/2023 lễ ký kết chính thức cấp chính phủ đã diễn ra ở Bắc Kinh, dưới quyền chủ tọa của tân Thủ Tướng Hun Manet, cho phép các Công ty TQ thực hiện cuộc nghiên cứu tính khả thi của Dự án Kênh Funan Techo. Cũng vẫn ông Sun Chanthol (phải) Đệ Nhất Phó Thủ Tướng kiêm Chủ tịch Hội đồng Phát triển Cam Bốt có mặt trong buổi ký kết với các đại diện Công ty Cầu Đường Trung Quốc / CRBC (trái). Nguồn: FreshnewsAsia 18/10/2023

 

– Ngày 25/10/2023, ngay sau chuyến thăm Bắc Kinh trở về, TT Hun Manet đã rất hùng biện, tung ra một chiến dịch vận động cho Dự án Kênh Funan Techo với hứa hẹn đem lại cho đất nước Cam Bốt những phúc lợi về kinh tế và xã hội, xa hơn thế nữa con kênh còn mang tính biểu tượng lịch sử của dân tộc Khmer. Báo chí và hệ thống truyền thông Cam Bốt đã đóng một vai trò quan trọng và tích cực trong cuộc vận động toàn dân cho những bước tiến hành nhảy vọt của dự án này.

– Ngày 25/10/2023 hơn 2 tháng sau Thông báo của Cam Bốt với MRC, phía Việt Nam hầu như hoàn toàn bị động, Bộ Chính Trị Hà Nội gần như bị đặt trước một tình trạng đã rồi (fait accompli), chưa biết phải ứng xử ra sao và hình như đang còn trong giai đoạn “thu thập ý kiến” để rồi sẽ có thảo luận giữa các chuyên gia, sau đó mới có “đúc kết” để báo cáo lên Thủ tướng. [sic] Với báo chí truyền thông trong nước, khi mà tên con Kênh Funan Techo còn như một cấm kỵ (tabou), chưa được Tuyên giáo bật đèn xanh thì không thể nhắc tới hay bình luận gì.

– Ngày 15/12/2023 trong cuộc viếng thăm chính thức Hà Nội, TT Cam Bốt Hun Manet đã giải thích cho người đồng cấp Việt Nam TT Phạm Minh Chính rằng Dự án Funan Techo sẽ không ảnh hưởng tới hệ thống dòng chảy sông Mekong, do con kênh đào chỉ chuyển nước từ sông Bassac – mà ông Hun Manet đã cố tình tránh né gọi đó là một phụ lưu (tributary), trong khi chính danh sông Bassac là một phân lưu (distributary) của sông Mekong.

– Ngày 27/12/2023 trước sự chỉ trích từ trong và ngoài nước, cho rằng khi CB vay thêm 1.7 tỷ USD cho Dự án Kênh đào Funan Techo, đất nước Cam Bốt sẽ bị lún sâu hơn nữa vào bẫy nợ TQ. Để giải toả dư luận bất lợi đó, Bộ trưởng Thông Tin Cam Bốt đã khẳng định là Kênh Đào Funan Techo sẽ được triển khai theo mô hình BOT / Xây dựng, Vận hành, Chuyển giao (Build, Operation, Transfer). TT Hun Manet cũng xác nhận: “Cam Bốt không vay tiền Trung Quốc để xây dựng con kênh, nhưng sẽ tiến hành xây dựng với sự hợp tác của khu vực tư nhân (private sector) từ phía Cam Bốt với 51% hoặc nhiều hơn, và phần còn lại là do các công ty xây dựng TQ CRBC (China Road and Bridge Corporation) và CCCC (China Communications Construction Company, Ltd.) với hình thức BOT”. Khu vực tư nhân đó là ai thì chúng ta chưa được biết. Cần lưu ý, hai công ty TQ ký kết với Cam Bốt là công ty quốc doanh của nhà nước Trung Quốc.

– Ngày 26/03/2024 cựu TT Hun Sen, nay là Chủ tịch Thượng viện Cam Bốt trong chuyến đi tới Đảo Hải Nam tham dự Hội nghị Diễn Đàn Châu Á Bác Ngao 2024 (Boao Forum for Asia / BFA), với chủ đề “Châu Á và Thế giới: Thách thức chung, Trách nhiệm chung”, ông Hun Sen đã cố gắng tìm thêm sự hậu thuẫn từ Bắc Kinh liên quan tới dự án Kênh đào Funan Techo. Với mục đích đó, Hun Sen đã gặp Triệu Lạc Tế, Ủy viên Thường vụ Bộ Chính Trị Đảng Cộng Sản TQ, Hun Sen cũng điện đàm với ông Trần Trọng, Phó TGĐ Tập Đoàn Xây Dựng Giao Thông TQ (CCCC / China Communications Construction Company Ltd.) và đã được ông Trần Trọng thông báo về tiến độ Kênh đào Funan Techo, cùng với các dự án đường cao tốc khác trên lãnh thổ Cam Bốt.

– Ngày 09/04/2024 vẫn là Hun Sen, với tư cách là Chủ tịch Thượng Viện Cam Bốt đã lên tiếng phủ nhận con kênh Funan Techo sẽ tạo thuận cho các tàu quân sự TQ từ Căn cứ Hải Quân Ream đi ngược dòng sông Mekong. Ông viết trên Diễn Đàn X (Twitter): “Tại sao Cam Bốt lại đưa quân TQ vào đất nước của mình, điều đó vi phạm Hiến Pháp. Và tại sao TQ lại đem quân vào CB, đi ngược với nguyên tắc tôn trọng sự độc lập của Cam Bốt.” Hun Sen đã đáp trả một bài báo tiếng Việt ra ngày 18/03/2024 cho rằng dự án Kênh Funan Techo có “công dụng kép” (dual-use), tạo thuận cho sự hiện diện quân sự TQ vào sâu trong lãnh thổ CB, sát với biên giới VN. Nguồn: The Straits Times 09/04/2024

– Ngày 11/04/2024 trong cuộc họp báo thường kỳ, Phó Phát ngôn viên Bộ Ngoại Giao VN Đoàn Khắc Việt đã nêu quan điểm VN về Dự án kênh đào Funan Techo, nhấn mạnh tới tầm quan trọng của việc hợp tác để quản lý và sử dụng hiệu quả bền vững nguồn nước sông Mekong. VN cũng đề nghị CB phối hợp chặt chẽ với VN và Uỷ Hội Sông Mekong MRC trong việc chia sẻ thông tin và đánh giá tác động của công trình này đối với tài nguyên nước và hệ sinh thái của ĐBSCL, để đảm bảo lợi ích hài hòa của các quốc gia ven sông và người dân sinh sống trong lưu vực.

– Ngày 23/04/2024 lần đầu tiên Ủy Ban Sông Mekong Việt Nam tổ chức tại thành phố Cần Thơ một Hội nghị cấp quốc gia để “Tham vấn về Dự án Kênh đào Funan Techo của Cam Bốt, thực hiện Hướng dẫn Đánh giá tác động môi trường xuyên biên giới TbEIA (Transboundary Environmental Impact Assessment) của Ủy hội Mekong quốc tế” cùng với kết quả thực hiện Thủ tục Thông Báo, Tham vấn trước và thỏa thuận PNPCA như với các dự án thủy điện Pak Beng, Pak Lay và Luang Prabang của Lào.

Hình 4: TS. Lê Anh Tuấn, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Biến Đổi Khí Hậu, Giảng viên Cao cấp Khoa Môi trường và Tài nguyên thiên nhiên Đại học Cần Thơ đã tỏ ra quan ngại về những ảnh hưởng của Dự án Kênh đào Funan Techo đối với vùng ĐBSCL: ”Dự án Kênh đào Funan Techo khi vận hành chắc chắn sẽ tác động tiêu cực đến vùng ĐBSCL. Vùng ĐBSCL Việt Nam sẽ gia tăng tình trạng thiếu nước ngọt trong sinh hoạt, canh tác, sản xuất; mặn xâm nhập sâu và nhiều hơn; các hệ sinh thái cũng sẽ bị đảo lộn”.

 XIN BẤM "READ MORE" ĐỂ ĐỌC TIẾP

BẢN ĐỒ VIỆT NAM TRƯỚC 1975

 

 

.

CAMBODIA MONG ĐƯỢC ‘THỞ’ VỚI KINH ĐÀO MỚI ĐẦY TRANH CÃI

(Cambodia looks to 'breathe' with controversial new canal) 

Agence France Press – Bình Yên Đông lược dịch

VOA – July 18, 2024

 

Không ảnh chụp ngày 9 tháng 7 cho thấy công nhân dùng máy đào đất

để đào kinh Funan Techo dọc theo lòng lạch Prek Takeo chảy vào sông Mekong (ở dưới) 

trong tỉnh Kandal.

 

PREK TAKEO, CAMBODIA – Bụi bao phủ mọi thừ trong sân của Lim Tong Eng, tung lên bởi các máy đào đất vang động ở kế bên để nới rộng một lòng lạch mà chánh phủ Cambodia hy vọng sẽ là một kinh dào vận chuyển quan trọng.

Tháng tới, Cambodia sẽ chánh thức khởi công kinh dào Funan Tech, một dự án trị giá 1,7 tỉ USD chạy từ sông Mekong đến 1 cảng của Cambodia trong Vịnh Thái Lan sẽ thay thế cho việc đi qua Việt Nam.

Nó là một trong những dự án hạ tầng cơ sở biểu tượng của cựu thủ tướng Hunsen và được xem như một quyết tâm kích động quốc gia để tạo sự ủng hộ cho người kế nhiệm cũng là con trai của ông, Hun Manet.

Nhưng có nhiều điều không chắc chắn ở chung quanh dự án, liệu mục tiêu chánh của nó là vận chuyển hay thủy nông đến ai sẽ tài trợ nó và nó sẽ ảnh hường như thế nào đến dòng chảy của Mekong, một trong những sông dài nhất trên thế giới.

 

Ảnh chụp ngày 9 tháng 7 cho thấy dân làng Lim Tong Eng, người sống gần kinh đào Funan Tech được đề nghị, nói trong cuộc phỏng vấn với AFP ở nhà ông ở làng Prek Takeo trong tỉnh Kandal.

Thiếu rõ ràng đang làm đau đớn những người sống dọc theo hành trình được dự trù, bắt đầu từ khoảng 1 tiếng lái xe về phía đông nam của Phnom Penh.

Eng, một nông dân về hưu 74 tuổi nay sử dụng xe lăn, sẽ mất nhà và đất của ông vì kinh đào nhưng không biết ông sẽ nhận được bao nhiêu tiền bồi thường.

“Chúng tôi không những cảm thấy ngạc nhiên mà còn lo sợ,” ông nói với AFP khi các máy đào đất kêu loảng xoảng ở gần đó.

“Chúng tôi không biết cái chánh phủ đang nghĩ vì chúng tôi không được thông báo.”

Hun Sen, người cai trị Cambodia trong hơn 3 thập niên, đã mô tả kinh đào như cho quốc gia một “cái mũi để thở” và giới chức địa phương được cho biết để đốt pháo bông trong lễ khởi công vào ngày 5 tháng 8 – sinh nhật của cựu lãnh đạo.

Chánh phủ nói kinh đào sẽ tạo nên hoạt động kinh tế trị giá 21-30% nhiều hơn chi phí và tạo ra hàng chục ngàn công việc trong 1 quốc gia trong số nghèo nhất ở Đông Nam Á, mặc dù không cung cấp bằng chứng chi tiết của những tiên đoán đó.

Ảnh chụp ngày 9 tháng 7 cho thấy công nhân dùng máy xúc trong khi xây cất kinh đáo Funan Techo 

dọc theo lòng lạch Prek Takeo trong tỉnh Kandal.

 

‘Nhiều điều chưa biết’

Lợi ích của kinh đào tùy thuộc vào cách mà nó được tài trợ.

Năm ngoái, Tổ hợp Cầu Dường Trung Hoa (China Road and Bridge Corporation (CRBC)), một đại công ty xây cất Trung Hoa đã tài trợ hạ tầng cơ sở khác ở Cambodia, đống ý một nghiên cứu khả thi cho dự án.

Giới chức Cambodia đã đề nghị công ty quốc doanh Trung Hoa có thể tài trợ một phần của kinh đáo, nhưng CRBC chưa công bố nghiên cứu của họ hay thực hiện cam kết công khai.

Công ty không trả lời yều cầu cho ý kiến.

Và trong khi Cambodia là đồng minh thân cận của Beijing (Bắc Kinh), Hun Sen đã từ chối kinh đào sẽ là một phần cùa kế hoạch hạ tầng cơ sở Vành đai và Con đường của Trung Hoa.

 

Không ảnh chụp ngày 9 tháng 7 cho thấy những thùng chứa hàng được chất ở Khu Thùng Chứa hàng Mới 

ở Cảng Tự trị Phnom Penh trên sông Mekong trong tỉnh Kandal.

 

Các phân tích viên cũng đặt câu hỏi về số tiền 1,7 tỉ USD.

Có “nhiều điều chưa biết ở đây và những điều không chắc chắn ở đây liên quan đến lợi ích và chi phí kinh tế thật sự,” Vannarith Chheang, một phân tích viên chánh trị và chủ tịch cùa Angkor Social Innnovation Park (Công viên Sáng tạo Xã hội Angkor), nói.

Cũng có nhiều lo ngại về dòng chảy của sông Mekong, chiếm đến ¼ của số cá nước ngọt bắt được của thế giới và 50% sản lượng lúa của Việt Nam.

Các nhà bảo tồn từ lâu đã cảnh báo rằng sông bị đe dọa bởi các dự án hạ tầng cơ sở, ô nhiễm, khai thác cát và thay đổi khí hậu.

Cambodia, Lào, Thái Lan và Việt Nam đã ký thỏa ước sông Mekong 1995, cai quản việc phân phối tài sản của sông.

Nhưng mặc dù Cambodia đã thông báo với Ủy hội Sông Mekong (MRC) kế hoạch kinh đào của họ, Việt Nam muốn có thêm tin tức.

Phnom Penh lập luận rằng dự án chỉ ảnh hưởng một phụ lưu của Mekong và do đó chỉ đòi hỏi thông báo mà họ đã đệ trình.

Điều nầy bị chất vấn bởi một số chuyên viên, lưu ý rằng lòng lạch bên ngoài nhà của Eng nối trực tiếp với dòng chánh Mekong, và rằng giới chức Cambodia gia tăng ca ngợi lợi ích thủy nông của kinh đào.

Ảnh chụp ngày 9 tháng 7 cho thấy dân làng xem các máy đào đất đang được dùng để xây cất kinh đào Funan Techo 

dọc theo lòng lạch Prek Takeo trong tỉnh Kandal.

 

Thủy nông từ dòng chánh trong mùa khô ‘đặc biệt đòi hỏi một thỏa thuận từ 4 quốc gia thành viên, Brian Eyler, một chuyên viên về Mekong ở tổ chức nghiên cứu Trung tâm Stimson ở Washington, nói.

‘Một ống hút’

MRC nói họ chưa nhận được “bất cứ phúc trình nào về dòng chảy của nước” và đang đòi hỏi và chờ thêm tin tức từ Cambodia.”

Phó Thủ tường Cambodia Sun Chanthol, người tiên phong dự án, so sánh kinh đào với “một ống hút”.

“Bao nhiêu nước anh có thể hút từ sông Mekong với một óng hút?” ông nói với The Strait Times nồi tháng trước.

Một nghiên cứu ảnh hưởng thấy rằng kinh đào sẽ chỉ ảnh hưởng 0,06% lượng nước chảy ra trong mùa khô của sông.

Nghiên cứu chưa được công bố.

“Có thể ảnh hưởng xã hội và môi trường đối với Cambodia và Việt Nam nhỏ tiềm tàng,” Eyler nói. [Lời người dịch: Ý kiến nầy trái ngược với ý kiến trước đây của ông cho rằng kinh đào Funan Trecho là chiếc định cuối cùng trên nắp quan tài của Đồng bằng sông Cửu Long.]

“Nhưng chúng ta không biết đầy đủ về dự án hiện nay để phán đoán như thế.”

Các giới chức Cambodia cũng bác bỏ kinh đào có thể được các tàu chiến của Trung Hoa sử dụng, và các phân tích viện đồng ý rộng rãi thủy lộ sẽ không thu hút cho mục dích đó vì những thay thế đường bộ và dường biển.

Tầm quan trong chánh của dự án là trị giá chánh trị của nó, Vannarith nói.

“Đây hoàn toàn là một dự án di sản, với tầm quan trọng chánh trị, lịch sử kèm theo nó,” ông nói.

“Chánh phủ sẽ thực hiện nó và hoàn tất nó bằng mọi phương tiện, bằng mọi giá.. Họ phải chứng minh cái gì đó.”

THẤY ĐỂ TIN: KHẢO SÁT QUỐC TẾ SÔNG LANCANG

(Seeing is believing: International survey of Lancang River)

Xu Xiaoxuan Bình Yên Đông lược dịch

China.org.cn, - July 19, 2024

 

Một nhánh của sông Lancang, tỉnh Qinghai (Thanh Hải) [Ảnh: Xu Xiaoxuan]

 

“Khảo sát hỗn hợp về nguồn của sông Lancang nầy nhằm mục đích giúp cho 5 quốc gia Mekong hiểu rõ hơn những nỗ lực phát triển và bảo tồn sinh thái mà Trung Hoa đã thực hiện dọc theo sông.  Sau hết, thấy để tin,” Cheng Dongheng, giám đốc Tin tức và Huấn luyên của Trung tâm Hợp tác Nguồn Nước Lancang-Mekong ghi nhận, trong khảo sát hỗn hợp của 6 quốc gia Lancang-Mekong, bắt đầu hôm Chủ Nhật ở tây bắc tỉnh Qinghai của Trung Hoa.

Sông Mekong, được gọi là sông Lancang ở Trung Hoa, là một thủy lộ vô cùng quan trọng chảy qua Trung Hoa, Myanmar, Lào, Thái Lan, Cambodia và Việt Nam.  Sáu quốc gia phát động cơ chế Hợp tác Lancang-Mekong (LMC) trong năm 2016, và Trung tâm Hợp tác Nguồn Nước Lancang-Mekong được thiết lập trong năm 2017 trong khuôn khổ nầy.

“Lưu vực sông Lancang-Mekong là một trong những vùng bị ảnh hưởng của thay đổi khí hậu nhiều nhất, và thường bị đe dọa bởi hạn hán và lũ lụt, ảnh hưởng lớn lao đến đời sống và việc phát triển kinh tế của cư dân địa phương,” Cheng nói với China.org.cn trong một cuộc phỏng vấn dành riêng.  “Do đó, hợp tác kiểm soát lũ lụt và hạn hán tổng thể trên khắp toàn thể lưu vực vô cùng quan trọng.”

Tuy nhiên, một số hiểu lầm vẫn kéo dài trong các quốc gia Mekong, bị ảnh hưởng bởi một số đám luận truyền thông phương Tây liên quan đến các hoạt động của Trung Hoa dọc theo sông Lancang.  Môt số phúc trình nói rằng các đập do Trung Hoa xây ảnh hưởng đến thủy vận và phẩm chất nước, và gây ra hạn hán.  Thí dụ, diễn đàn Theo dõi Đập Mekong do cơ quan nghiên cứu Trung tâm Stimson của Hoa Kỳ cầm đầu công bố dữ kiện thủy học không chính xác liên quan đến lưu vực Mekong, tạo nên sự hiểu lầm “chiến tranh đàm luận nước.”  Trong thực tế, các trạm thủy điện hoạt dộng trên sông Lancang không tiêu thụ nước, thay vào đó kiểm soát 1 cách khoa học lượng chảy tràn của sông.  Cheng giải thích rằng những trạm thủy điện nầy trữ nứơc trong mùa mưa và rồi gia tăng lưu lượng trong mùa khô.  Việc kiểm soát nầy nâng cao mực nước sông Mekong trong mùa khô và làm giảm áp lực kiểm soát lũ lụt trong mùa mưa, vì thế cải thiện cuộc sống của người dân trong khu vực.  “Thí dụ, trong điều kiện tự nhiên, dòng nước ở hạ lưu trong mùa khô có thể thấp đến 300-400 m³/sec, nhưng với sự kiểm soát của những cơ sở nước, dòng chảy có thể đạt đến 1.500 ^m3/sec,” Cheng nói.

Hợp tác nguồn nước Lancang-Mekong đạ tạo nên những kết quả đáng kể ngoài việc kiểm soát lũ lụt và hạn hán.  Từ năm 2017, chánh phủ Trung Hoa đã giúp thực hiện trên 50 dự án cuộc sống kiểu mẫu cho các quốc gia Mekong, bao gồm cung cấp nước an toàn ở nông thôn, quản lý tổng thể lưu vực nhỏ, theo dõi an toàn đập và huấn luyên nhân viên.

Những sự án nầy đã chuyển giao những lợi ích trong thấy đến cư dân.  Thí dụ, Dự án Suối Ngọt Lancang-Mekong, được tài trợ bởi chánh phủ Trung Hoa, đã xây trên 60 vị trí cung cấp nước nông thôn kiểu mẫu trong các quốc gia Mekong, bảo đảm nước uống an toàn cho trên 10.000 người địa phương.  Dự án nầy được kèm trong danh sách những chuyển giao hợp tác trong Diễn đán Hợp tác Quốc tế Vành đai và Con đường năm 2023.

Hợp tác thủy điện Lancang-Mekong cũng nâng cao phúc lợi của người dân, ”Việc phát triển kinh tế và xã hội của các quốc gia Lancng-Mekong đòi hỏi năng lượng lớn lao.  Các quốc gia chẳng hạn như Lào, Myanmar và Cambodia đối mặt với tình trạng thiếu năng lượng đến phạm vi nào đó,” Cheng nói, thêm rằng việc phát triển thủy điện có thể làm giảm lớn lao những thiếu hụt nầy.

Cheng nhấn mạnh đến tầm quan trọng của sự cân bằng việc phát triển nguồn nước với việc bảo tồn sinh thái.  Qinghai là nơi cư trú của vùng Sanjiangyuan, là nguồn của sông Yangtze, Yellow và Lancang.  Từ khi Công viên Quốc gia Sanjiangyuan được thiết lập trong năm 2021, 195.000 mu (13.000 hectares) đồng cỏ bị suy thoái đã được phục hồi, và 110.000 mu đã được kiểm soát sa mạc hóa.  Dân số hươu Tibetan đã gia tăng từ dưới 20.000 đến trên 70.000.

Ngoài ra, sáu quốc gia Lancang-Mekong đang cùng nâng cao Diễn đán Chia sẻ Tin tức Hợp tác Nguồn Nước Lancang-Mekong.  Từ năm 2002, Bộ Thủy lợi Trung Hoa đã thường xuyên cung cấp cho Văn phòng MRC dữ kiện thủy học của sông Lancang-Mekong trong mùa mưa.  Từ tháng 11 năm 2020, nó cũng cung cấp tin tức thủy học quanh năm.

Lượng định về việc thực hiện kế hoạch hành động 5 năm về hợp tác nguồn nước Lancang-Mekong (2018-2022) được công bố hồi năm ngoái, được 6 quốc gia Lancang-Mekong ca ngợi cao.  Những quốc gia nầy đồng ý cộng tác và lợi ích hỗ tương, cởi mở và bao gồm, và phát triển cân bằng và bảo tồn có tầm quan trọng lớn.

Nhìn đến trước, hợp tác nguồn nước trong vùng Lancang-Mekong sẽ tiếp tục trong khuôn khổ của kế hoạch hành dộng 5 năm (2023-2027), chu trọng đến việc bảo vệ nguồn nước và phát triển xanh, đáp ứng thay đổi khí hậu, phát triển hạ tầng cơ sở nước, cung cấp nước nông thôn và cải thiện cuộc sống, an ninh năng lượng, và chia sẻ tin tức xuyên biên giới sông.  “Hợp tác nguồn nước Lancang-Mekong là một nỗ lực thắng-thằng, và mỗi quốc gia đóng một vai trò không thể thiếu,” Cheng kết luận.

CEO VĂN PHÒNG ỦY HỘI SÔNG MEKONG: CHIA SẺ DÒNG SÔNG, CHIA SẺ TƯƠNG LAI

(CEO of Mekong River Commission Secretariat: Shared river, shared future)

Xu Xiaoxuan – Bình Yên Đông lược dịch

China.org.cn - July 19, 2024

 

Anoulak Kittikhoun, CEO của Văn phòng Ủy hội Sông Mekong (MRC) 

trong cuộc phỏng vấn với China.org.cn, tỉnh Qinghai (Thanh Hải) ngày 17 tháng 6 năm 2026.

[Ảnh: Xu Xiaoxuan]

 

“Chúng tôi đồng ý với mô hình của hợp tác Lancang-Mekong.  Chia sẻ dòng sông, chia sẻ tương lai,” Anoulak Kittikhoun, CEO của Văn phòng MRC nói trong cuộc phỏng vấn dành riêng với China.org.cn.

Phát biểu trong Khảo sát Hỗn hợp Nguồn Sông Lancang của 6 quốc gia Lancang-Mekong, bắt đầu hôm 14 tháng 7 ở tỉnh Qinghai (Thanh Hải) ở tây bắc Trung Hoa.  Kittikhoun nhấn mạnh sự cần thiết để hợp tác giữa 6 quốc gia Trung Hoa, Cambodia, Lào, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam, cũng như tầm quan trọng của cuộc khảo sát hỗn hợp.

“Chuyến đi lịch sử nầy đánh dấu lần đầu tiên Trung tâm Hợp tác Nguồn Nước Lancang-Mekong và Văn phòng MRC tổ chức một cuộc khảo sát hỗn hợp nguồn sông liên quan đến 6 quốc gia,” Kittikhoun ghi nhận, thêm rằng sự cộng tác nầy nuôi dưỡng sự hiểu biết sâu hơn của điều kiện ở thượng nguồn của sông Lancang-Mekong.

Trong nhiều năm, các quốc gia Lancang-Mekong đã làm việc chặt chẽ để nâng cao sự hiểu biết và cộng tác trong việc quản lý nguồn nước.  Một sáng kiến đáng kể trong nỗ lực nầy là việc thành lập và tối ưu hóa Diễn đàn Chia sẻ Tin tức Hợp tác Nguồn Nước Lancang-Mekong.  “MRC sẵn sàng để đóng góp vào diễn đàn nầy, bảo đảm rằng tất cả 6 quốc gia có lợi từ việc chia sẻ dữ kiện,” Kittikhoun tuyên bố.

Từ năm 2002, Bộ Thủy lợi Trung Hoa đã thường xuyên cung cấp dữ kiện thủy học cho Văn phòng MRC trong mùa lũ, nới rộng đến chia sẻ tin tức quanh năm từ tháng 11 năm 2020.

Kittikhoun cũng đề cập đến lề lối thay đổi của điều kiện thủy học trong lưu vực sông Lancang-Mekong.  “Giai đoạn 1 của Khảo sát Hỗn hợp về những Lề lối Thay đổi của Điều kiện Thủy học của Lưu vực sông Lancang-Mekong và những Chiến lược Thích ứng kết luận rằng thay đổi khí hậu cho thấy ảnh hưởng đáng kể trong lưu vực,” ông nói.  “Chúng ta phải làm việc với nhau để giải quyết những thách thức của khí hậu cũng như những thách thức liên quan đến phát triển và quản lý hạ tầng cơ sở nước.  Được thực hiện bởi Trung tâm Hợp tác Nguồn Nức Lancang-Mekong và Văn phòng MRC và được hoàn tất vào tháng 8 năm 2023, kết luận của nghiên cứu hỗn hợp dựa trên một phân tích các chiều hướng lâu dài, và tần suất, thời gian, cường độ và vai trò của El Nino, thêm rằng các yếu tố khí tượng đóng một vai trò chi phối trong các tiến trình và thay đổi thủy học.

 

Sông Lancang, tỉnh Qinghai ngày 16 tháng 7 năm 2024. [Ảnh: XuXiaoxuan]

 

“Khảo sát hỗn hợp đang tiếp diễn nhắm mục đích thu thập dữ kiện đầu tay để phát triển có hiệu quả những chiến lược thích ứng đối với các điều kiện thủy học đang diễn biến của lưu vực và để tối ưu hóa lợi ích của sông cho tất cả các quốc gia liên hệ,” Kittikhoun nòi.

Ngoài ra, Kittikhoun cũng ca ngợi những nỗ lực của chánh phủ Trung Hoa để bảo vệ nguồn sông, ghi nhận chú trọng gia tăng đến các yếu tố sinh thái và môi trường trong những dự án phát triển.  Ông ghi nhận về phong cảnh hớp hồn dọc theo nguồn của sông Lancang như một chúc thư của những nỗ lực bảo tồn của Trung Hoa.

“Khảo sát hỗn hợp cho phép các chuyên viên từ 6 quốc gia chứng kiến những nỗ lực nầy đầu tay,” Kittikhoun nói.  “Chuyến đi nầy là chuyến đầu tiên như thế, nhưng nó không phải là lần cuối.”  Ông tiết lộ các kế hoạch cho một khảo sát hỗn hợp thứ 2^nd cho hạ lưu sông Lancang-Mekong trong tháng 9 hay tháng 10, mời tất cả 6 quốc gia để có thêm cái nhìn có giá trị hơn.

Đã thăm viếng Trung Hoa nhiều lần, Kittikhoun quan sát rằng các dự án thủy điện trong tỉnh Yunnan xả nước trong lúc hạn hán, mang lợi cho các quốc gia Lancang-Mekong ở hạ lưu.  Ông cũng nhấn mạnh rằng việc quản lý nguồn nước có hiệu quả có thể nâng cao an ninh năng lượng và lương thực, và cải thiện sức khỏe bằng cách giảm bệnh tật do nước mang.

Phản ánh về chia sẻ lịch sử, văn hóa và cách nấu nướng giữa các quốc gia Lancang-Mekong, Kittikhoun bày tỏ khách quan cho tương lai.  Ông nhấn mạnh đến nguyên tắc “chia sẻ dòng sông, chia sẻ tương lai,” làm nổi bật tầm quan trọng của hợp tác thắng-thắng trong việc quản lý nguồn nước giữa 6 quốc gia Lancang-Mekong.

 

Nếu được thực hiện, kênh đào Campuchia sẽ là thảm họa kinh tế và môi trường - Asia Sentinel

Tác giả: David Brown

Song Phan dịch

15/7/2024

Tóm tắt: Đây là Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc

 

 

Hun Manet và ý tưởng của một nghệ sĩ về dự án kênh đào Phù Nam Techo của Campuchia. Nguồn: Peng Huoth 

 

Có nhiều lý do chính đáng vì sao Campuchia nên từ bỏ kế hoạch xây dựng một con kênh nối thủ đô Phnom Penh với Kampot, một thành phố ven biển cách đó 180 km về phía tây nam. Không có lý do nào dường như có thể làm thay đổi ý kiến của Hun Sen, thủ tướng Campuchia trong 38 năm, hay của con trai ông Hun Manet, được đưa lên làm thủ tướng hồi tháng 8 năm ngoái, hoặc phần còn lại của giới cầm quyền ở Campuchia nếu không có tín hiệu từ lãnh đạo chóp bu.

 

Từ mùa xuân năm 2023, các câu chuyện trên các phương tiện truyền thông Khmer đã ca ngợi dự án kênh đào ‘Phù Nam Techo’. Việc đề cập đến sự tham gia của BRI, Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Trung Quốc, đã mang lại cho dự án kênh đào sự tin cậy không thể bác bỏ vì BRI đã quản lý hiệu quả việc phát triển Cảng Sihanoukville và xây dựng đường cao tốc bốn làn xe cho mọi điều kiện thời tiết từ Phnom Penh đến cảng này.

Cuối năm 2023, truyền thông Khmer thường xuyên nhắc đến một thỏa thuận trên nguyên tắc đạt được giữa các nhà lãnh đạo Campuchia và các nhà điều hành cấp cao của BRI. Công chúng được cho biết rằng, BRI sẽ sắp xếp các công ty Trung Quốc đào kênh như một dự án BOT (xây dựng/ vận hành/ chuyển giao). Các tường thuật về cuộc họp cấp cao tại văn phòng Hội đồng Phát triển Campuchia hồi tháng 10 [năm 2023] đã gợi ra sự tin tưởng rằng Tổng công ty Cầu đường Trung Quốc (CRBC) sẽ ứng trước số tiền 1,7 tỷ USD được nói là cần tới.

Nhưng trên thực tế, vào khoảng đầu năm nay, các quan chức BRI đã thông báo cho các nhà quy hoạch Khmer về quyết định không tài trợ cho kênh đào này. Sau một thời gian lúng túng, im lặng của truyền thông, Thủ tướng Hun Manet đã nói với người dân Campuchia vào ngày 16 tháng 5 rằng, công việc xây dựng sẽ bắt đầu vào tháng 8, đồng thời nhấn mạnh rằng “cần có một tuyến đường thủy tự quản để duy trì sự độc lập về kinh tế và chính trị của Campuchia”. Thời báo Khmer đưa tin, các thực thể Campuchia sẽ là cổ đông chiếm đa số của dự án và nhắc nhở những ai còn ngờ vực rằng đã có hơn 40 chuyên gia đã nghiên cứu dự án trong 26 tháng. Và Hun Sen, vẫn nắm giữ quyền lực với tư cách là chủ tịch Thượng viện Campuchia, nhắc nhở người dân rằng, ông “chưa từng đưa ra quyết định sai lầm bao giờ”.

 

Hãy nghĩ về điều đó…

 

Dự án kênh đào này được quảng bá là giải phóng 1/3 hoạt động ngoại thương của Campuchia khỏi phải vận chuyển qua vùng nước của Việt Nam. Hàng hóa được vận chuyển đến và đi từ bờ biển bằng tàu có trọng tải lên tới 5.000 tấn và được chuyển đi hoặc đến từ container lớn hoặc tàu chở hàng chạy đều đặn qua các vùng biển đến Đông Á hoặc Bắc Mỹ.

Không có gì đáng ngạc nhiên khi Campuchia cũng muốn xây dựng năng lực xử lý hàng hóa và vận chuyển hàng hóa đi tại một trong các cảng của mình trên vịnh Thái Lan. Tuy nhiên, Campuchia không cần kênh chở hàng thừa thải và có nguy cơ về môi trường.

Trong một phân tích vừa được Mongabay công bố, kỹ sư môi trường Phạm Phan Long kết luận rằng, ước tính chi phí 1,7 tỷ USD cho kênh đào được Hội đồng Bộ trưởng Campuchia phê duyệt vào giữa tháng 5 là thấp, chỉ bằng 1/2 hoặc 1/3 chi phí cần thiết.

Không có luận chứng kinh tế hợp lý nào cho việc đào kênh. Đã có đường cao tốc bốn làn từ Phnom Penh đến Cảng Sihanoukville do BRI xây dựng và quản lý, và nếu điều đó vẫn chưa đủ thì còn có một tuyến đường sắt cũ có thể nâng cấp được. Ngoài ra, các bến vận chuyển container hiệu quả đã có tại Cái Mép và Cát Lái, cách Thành phố Hồ Chí Minh khoảng 60 km về phía Đông Nam và có thể dễ dàng từ Phnom Penh vươn tới qua hai nhánh chính của sông Mê Kông. Đối với hàng hóa hướng đến Đông Á hoặc Bắc Mỹ, cả hai tuyến sông Mê Kông đều ngắn hơn 50% tuyến đi qua kênh đào mà Thủ tướng Hun Manet và cha ông nghĩ tới và cả hai tuyến đều có thể tiếp nhận tàu 7.000 tấn – gấp đôi trọng tải các sà lan có động cơ lớn nhất dự kiến ​​đi qua kênh đào.

 

Việt Nam cũng có thể làm tốt hơn

 

Việt Nam có thể và phải cải thiện hành động của mình. Đặc biệt, họ cần giúp thiết lập một hệ thống vận chuyển hàng hóa ngoại quan thay vì kiểm tra gần như từng mặt hàng đi đến Phnom Penh. Hơn nữa, các tàu chở hàng chạy trên sông Mê Kông thường phải chờ đợi nhiều giờ để cơ quan hải quan Việt Nam đến trạm biên giới và chấp nhận cho đi qua theo điều mà một nhà phân tích có uy tín của Campuchia mô tả là “thủ tục, giấy tờ qua biên giới phức tạp, tốn thời gian và đắt đỏ”.

Và, mặc dù giữa Phnom Penh và Hà Nội có lịch sử nhiều lúc không thân thiện, việc quá cảnh hàng hóa xuyên biên giới hiệu quả, quả thật có thể thực hiện được. Những nhà thương thuyết Khmer và Việt Nam nên nghiên cứu dự án cảng và đường sắt kết nối Vũng Áng trị giá 5 tỷ USD để làm gợi ý. Dự án đó sẽ kết nối qua đường sắt một trung tâm ở miền nam Lào với các bến bãi container do Lào sở hữu và quản lý trên bờ biển miền Trung Việt Nam. Nó đã được bàn thảo trong một thập niên. Bây giờ nó đang tiến hành một cách nhanh chóng.

Trong khi đó, thay vì lôi kéo các đối tác Việt Nam vào việc thảo luận nâng cấp tuyến vận tải biển Cái Mép đến Phnom Penh hiện có và tìm hiểu cách quản lý chung, báo cáo của Campuchia về dự án Kênh đào Phù Nam Techo lặp đi lặp lại một cách đáng buồn. Không ai đặt câu hỏi về các tuyên bố chính thức. Họ ca ngợi những lợi ích được cho là có được của kênh đào, nhấn mạnh một cách thiếu trung thực rằng Phnom Penh đã đáp ứng các nghĩa vụ thông báo trong Hiệp ước Mê Kông và chế nhạo các báo cáo rằng Việt Nam coi kênh đào này là một vấn đề an ninh tiềm tàng.

 

Đối với vùng đất bị ngập lụt, tính không khả thi là tin vui

 

Chính chi phí xây dựng thực sự của dự án kênh đào và nếu được xây dựng, khả năng hoàn vốn không chắc chắn và phí sử dụng cao chắc chắn là những lý do giải thích thuyết phục nhất cho việc các nhà đầu tư Trung Quốc không còn quan tâm. Tại thời điểm này, kênh đào Phù Nam Techo dường như khó có thể tiến xa hơn giai đoạn động thổ. Đối với các nhà thủy văn và chuyên gia nông nghiệp, những người đã cảnh báo về những tác động bất lợi vốn có trong kế hoạch kênh đào của Campuchia, cho đến nay vẫn chưa có nhiều tác động, việc dự án không khả thi là một tin tốt. Nó cũng có thể làm nhẹ bớt những lo lắng của các nhân viên Ủy ban sông Mê Kông, những người từ năm 1995 đã cố gắng để thuyết phục các bên ký kết giữ đúng cam kết hợp tác trong việc duy trì dòng chảy tự nhiên của dòng chính sông Mê Kông.

Có hai mối lo ngại lớn về môi trường. Ngoài Campuchia ra, các chuyên gia dường như nhất trí rằng, việc chuyển nước đến kênh vào mùa khô sẽ khiến nước mặn xâm nhập sâu hơn vào các nhánh sông ở đồng bằng sông Mê Kông. Ngoài ra, ông Lê Anh Tuấn của trường Đại học Cần Thơ và Brian Eyler thuộc Trung tâm Stimson có trụ sở tại Washington, DC, đã cảnh báo rằng, nếu không có những điều chỉnh lớn trong thiết kế của kênh, nó sẽ tác động như một con đê khổng lồ, chia đôi đồng bằng bị ngập lụt xuyên biên giới rộng hàng triệu hecta trải dài về phía Nam và phía đông từ Campuchia tiến sâu vào châu thổ sông Cửu Long của Việt Nam. Ông Eyler giải thích, trong tình trạng hiện tại, vùng đất bị ngập lụt là vùng có năng suất cao cho sản xuất nông nghiệp và thủy sản, nhưng theo hoạch định, “con kênh sẽ làm vùng đất bị ngập lụt tách rời, tạo nên một vùng khô ở phía nam và một vùng đất ẩm ướt ở phía bắc”.

Cho đến nay, chính quyền Phnom Penh đã né tránh nghĩa vụ của Campuchia trong việc thảo luận về những tác động có thể xảy ra của dự án kênh đào đối với sông Mê Kông với các thành viên của Ủy ban sông Mê Kông, nhấn mạnh một cách thiếu trung thực rằng, dự án chỉ ảnh hưởng đến một ‘phụ lưu’ của sông Mê Kông, và rằng trong thông báo tháng 8 năm 2023, Campuchia đã cung cấp cho nhân viên Ủy ban sông Mê Kông  tất cả thông tin mà các bên ký kết Hiệp định sông Mê Kông đòi hỏi.

 

Ghi chú: Khi nghiên cứu cho bài viết này, tác giả đã hợp tác chặt chẽ với ông Phạm Phan Long, kỹ sư môi trường Mỹ.

SOURCE:

https://baotiengdan.com/2024/07/15/neu-duoc-thuc-hien-kenh-dao-campuchia-se-la-tham-hoa-kinh-te-va-moi-truong/

 

 

TRONG MỘT MEKONG BỊ XÂY ĐẬP VÀ ĐẤP ĐÊ, THÚC ĐẨY ĐỂ PHỤC HỒI DÒNG CHẢY

(In a Dammed and Diked Mekong, a Push to Restore the Flow)

Stefan Lovgren –Bình Yên Đông lược dịch

Yale Envirnment 360 – May 5, 2024

 

Thành phố Cần Thơ ở Đồng bằng sông Cửu Long ở Việt Nam. [Ảnh: Linh Pham]

 

Đối mặt vời sụt lún đất gia tăng, xâm nhập của nước mặn, và ngập lụt được nối với phát triển, Việt Nam đã cam kết thay đổi đường lối quản lý Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).  Những sáng kiến mới kêu gọi tân trang đê và đập để phục hồi chế độ dòng chảy, bằng cách dùng thiên nhiên để hướng dẫn.

Chúng tôi khởi hành từ Cần Thơ, trung tâm nhộn nhịp của ĐBSCL ở Việt Nam, trước bình minh, đi về hướng nam đến một trại nuôi thủy sản trong tỉnh ven biển Cà Mau.  Trại nuôi thủy sản, tôi được bảo, trình diễn làm thế nào nông dân ở đồng bằng bảo tồn nước ngọt khan hiếm trong mùa khô nóng dữ dội.

Một chuyến đi vài tiếng đồng hồ đưa chúng tôi qua cái được biết như “chén cơm” của quốc gia và tâm diểm của việc nuôi thủy sản.  Điều làm du khách ngạc nhiên nhất là làm thế nào mỗi inch đất ở đây được canh tác hay xây cất lên.  Nhà cửa tiếp giáp với trại nuôi tôm, và công nhân chất những cây tràm lên xe vận tải.  Những đường sá hẹp chạy song song qua các kinh đào được xây dựng cho thủy nông và giao thông.

Nhưng tất cả kém xa hoàn thiện trong cái, nhìn ban đầu, giống như một thiên đàng nông nghiệp.  Hầu hết các thủy lộ đều khô cạn, bùn ở dưới đáy lộ ra và nứt nẻ.  Điều nầy không khác thường trong mùa khô, nhưng những vết nứt đó đã tăng để thấy nhiều hơn với mỗi năm trôi qua, biểu thị những đường gảy sâu đè lên vùng nầy, là nơi cư trú của 20 triệu người.

Khai thác cát trong sông và sự ngăn chận của phù sa cần thiết bởi các đập ở thượng lưu, hầu hết ở Trung Hoa và Lào, đã làm cạn kiệt tùng khối xây dựng của đồng bằng, đưa đến sụt lún nhanh chóng.  Với đất đai thu hẹp, hàng ngàn đường sá và kinh đào đã oằn xuống và sụp đổ.  Và khi khí hậu thay đổi mạnh hơn, mực nước biển dâng và dòng chảy nước ngọt giảm sẽ làm cho nước mặn đi sâu váo đất liền, tạo nên một rủi ro ngày càng tăng cho nông nghiệp dựa vào nước ngọt như canh tác lúa.

Sự cấp bách để cứu ĐBSCL đã tập hợp các tổ chức quốc tế, các ngân hàng phát triển, chánh phủ Việt Nam, các tổ chức ở địa phương, giới học thuật và nông dân.  Đồng bằng nay thu hút nhiều tài trợ cho những sáng kiến môi trường hơn bất cứ vùng nào khác ở Đông Nam Á (ĐNA).  Vô cùng quan trọng, có sự nhất trí rộng rãi về cái cần được thực hiện: lợi dụng cái gọi là những giải pháp dựa trên thiên nhiên – NBS theo cách nới bảo tồn – sử dụng các tiến trình tự nhiên để khuyến khích sức khỏe của hệ sinh thái.

“Chúng ta phải ngưng chống lại thiên nhiên,” Nguyễn Hữu Thiện, một chuyên viên nguồn nước và cố vấn độc lập ở Cần Thơ, nói.

Những giải pháp dựa trên thiên nhiên thường được mô tà như những biện pháp để bảo vệ, phục hồi và quản lý các hệ sinh thái tự nhiên.  Thí dụ của những sáng kiến NBS là những dự án trồng rừng để phục hồi khung cảnh bị suy thoái hay thiết lập những vùng được bảo vệ để bảo tồn điều kiện tự nhiên của chúng.

Nhưng làm thế nào để thực hiện những giải pháp dựa trên thiên nhiên trong một vùng như ĐBSCL, nơi có dưới 2% đất chưa được đụng tới; nơi có vô số để đã được xây để chuyển nước lũ, và nơi mà toàn thể hệ thống sinh thái đã thay đổi hoàn toàn cho việc sử dụng nông nghiệp?

Bắt nguồn từ cao nguyên Tây Tạng, sông Mekong chảy qua 6 quốc gia trước khi chia thành 2 nhánh sông ở phía dưới Phnom Penh, thủ đô của Cambodia.  Cả 2 nhánh nầy chảy vào Việt Nam trước khi xòe ra để vào đồng bằng và Biển Đông.  Các nhà địa dư thực dân trong thập niên 1800s mô tả đồng bằng như một nơi khắc nghiệt và bị nhiễm sốt rét.

XIN BẤM "READ MORE" ĐỂ ĐỌC TIẾP

 

CÁC NHÀ NGHIÊN CỨU TRÌNH BÀY MỘT CON ĐƯỜNG ĐỂ CỨU ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG

 (Researchers lay out a path to saving the Mekong Delta)

Aalto University – Bình Yên Đông lược dịch

Physics.org – May 2002

 

Như bất cứ đồng bằng sông khác, Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) chỉ hiện hữu nếu nó nhận được đầy đủ nguồn phù sa từ thượng lưu vực của nó và dòng nước để trải rộng phù sa trên khắp bề mặt của đồng bằng. [Ảnh: Marko Keskinen]

Gần 20 triệu người sống trong ĐBSCL ở Đông Nam Á, cũng là nguồn của 7-10% mậu dịch lúa gạo quốc tế.  Nhưng đồng bằng sẽ bị ngập hoàn toàn dưới nước vào cuối thế kỷ nếu những lối quản lý nước trong khu vực không thay đổi.  Để tránh tình huống nầy đòi hỏi hành động được phối hợp đáng kể từ 6 quốc gia trong lưu vực Mekong, một toán nghiên cứu quốc tế liên ngành lập luận trong một bình luận được công bố hôm nay trong tạp chí Science.

“Rất khó để thăm dò đặc tính tự nhiên của vùng đất có kích thước bằng Netherlands với một dân số tương tự có thể biến mất vào cuối thế kỷ,” Giảng sư (GS) Matt Kondolf của Đại học California, Berkeley, tác giả chánh của bình luận nói.  Nhưng ĐBSCL dễ tổn thương đặc biệt với mực nước biển dâng, vì hầu hết đồng bằng thấp hơn 2 m trên mặt nước biển.

Hầu hết ĐBSCL nằm trong lãnh thổ Việt Nam, và chánh phủ Việt Nam đã có những biện pháp để bảo vệ.  Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu nhấn mạnh rằng tất cả các quốc gia trong lưu vực sông Mekong sẽ phải quyết tâm và có hành động nhanh chóng để đảo ngược tai họa.

“Cũng như bất cứ đồng bằng khác, ĐBSCL chỉ hiện hữu nếu nó nhận được đầy đủ nguồn phù sa từ thượng lưu vực của nó và dòng nước để trải phù sa trên khắp mặt đồng bằng,”  Phó Giảng sư Matti Kummu của Đại học Aalto, đồng tác giả của bình luận, nói.  Nguồn phù sa bảo đảm rằng đất xây đấp nhanh ít nhất như mực nước biển dâng toàn cầu.

“Đói năng lượng tái tạo, những quốc gia trong lưu vực phát triển các đập thủy điện, ngăn chận phù sa, mà ít để ý đến ảnh hưởng có qui mô hệ thống.  Phù sa ít ỏi đến đi đến hạ lưu Mekong có thể bị khai thác để đáp ứng nhu cầu của thành phần bất động sản đang đâm chồi trong khu vực, đòi hỏi những số lượng cát lớn lao cho việc xây cất và cải tạo đất,” đồng tác giả Tiến sĩ Rafael Schmitt của Đại học Stanford, nói.

Một yếu tố quan trọng khác trong số phận của đồng bằng là nguồn nước được quản lý như thế nào.  Đê và kinh được xây để kiểm soát ngập lụt, bảo vệ thâm canh nông nghiệp trong vùng, nhưng chúng cũng ngăn chận phù sa phì nhiêu đi đến đồng ruộng.  Vấn đề được kết hợp bởi việc sử dụng quá mức nước ngầm, gây sụt lún hạ thấp mặt của đồng bằng vài cm mỗi năm.

Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh đến 6 biện pháp có thể gia tăng đáng kể tuổi thọ của đồng bằng:

1.                  Tránh ảnh hưởng cao của các đập thủy điện bằng cách thay thế các dự án được dự trù bằng các trại gió và mặt trời nếu có thể và nếu không, xây các đập mới trong cách chiến lược để giảm ảnh hưởng của chúng ở hạ lưu;

2.                  Thiết kế và/hay tân trang các đập thủy điện để giúp cho phù sa đi qua dễ dàng;

3.                  Chấm dứt từ từ việc khai thác cát đáy sông và kiểm soát chặt chẽ việc khai thác phù sa, trong khi làm giảm sự cần thiết của cát Mekong qua vật liệu xây dựng khả chấp và tái chế;

4.                  Tái lượng định thâm canh nông nghiệp ở ĐBSCL về tính khả chấp của nó;

5.                  Duy trì sự nối kết của đồng lụt trong đồng bằng bằng cách thích ứng hạ tầng cơ sở nước;

6.                  Đầu tư vào những giải pháp tự nhiên để bảo vệ bờ biển trên qui mô lớn dọc theo bờ biển của đồng bằng.

Mặc dù có ít tranh luận trong cộng đồng khoa học về hiệu quả của những biện pháp nầy, nhất là nếu được thực hiện hòa hợp, nhiều chướng ngại quan trọng cho việc thực hiện sẽ hiện diện.

“Một số biện pháp sẽ gây xung dột với quyến lợi của một số thành phần nhất định, trong khi những biện pháp khác sẽ đòi hỏi hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia trong khu vực.  Mặc dù không có gì là dễ, hợp tác xuyên thành phần và khu vực vá ý chí chánh trị sẽ cần đến để thực hiện những biện pháp được đề nghị,” Phó Giảng sư Marko Keskinen cua Đại học Aalto, một đồng tác giả của bình luận, nói.

Thực hiện những biện pháp sẽ đòi hỏi sự tham gia của các chánh phủ quốc gia và các diễn viên quốc tế, cũng như những diễn viên mới, gồm có thành phần tư nhân và xã hội dân sự.  Nhưng cùng nhau, chúng ta có thể cứu đồng bằng khỏi chết đuối.’’

‘Một ĐBSCL sẽ phát triển ra ngoài cuối thế kỷ là có thể được – nhưng nó đòi hỏi hành động nhanh chóng và hài hòa trong một lưu vực bị đè nặng bởi cạnh tranh, thay vì hợp tác, giữa các quốc gia duyên hà của nó,” GS Kondolf kết luận.