(The Mekong in US Asia
Strategy: Opportunities and Challenges)
Prashanth Parameswaran – Bình Yên Đông lược dịch
The Diplomat – July 8, 2019
Trong vòng hội đàm thượng đỉnh Á Châu được tổ chức vào cuối
tháng nầy ở Bangkok, một trong những lãnh vực then chốt nổi bật trong chánh
sách của Hoa Kỳ sẽ là sự tiếp cận của Washington với phân vùng Mekong – một
vùng đất liền ở Đông Nam Á (ĐNA) mà sông Mekong, một trong những con sông lớn
và dài nhất trên thế giới, chảy qua. Mặc
dù Hoa Kỳ đã quan tâm đến vùng Mekong từ lâu, vai trò của nó sẽ rất quan trọng
trong bối cảnh bành trướng của Hoa Kỳ, kể cả sự gia tăng cạnh tranh giữa Hoa Kỳ
và Trung Hoa và chiến lược của chánh quyền Trump cho một Ấn Độ-Thái Bình Dương
tự do và mở rộng (free and open Indo-Pacific (FOIP)).
Tầm quan trọng của Mekong đã được xác định từ lâu trong chánh
sách của Hoa Kỳ. Sông Mekong - chảy qua
Trung Hoa (có tên là Lancang) và các quốc gia ĐNA gồm có Cambodia, Lào,
Myanmar, Thái Lan và Việt Nam – là một nguồn tài nguyên thiết yếu cung cấp thực
phẩm, nước và giao thông cho hơn 60 triệu người trong vùng. Vào những thời điểm khác nhau, Mekong từng là
nơi giao tiếp hay xung đột giữa các quốc gia ĐNA cùng với các cường quốc có
liên hệ, kể cả Hoa Kỳ trong suốt cao điểm của cuộc chiến Việt Nam. Tầm quan trọng của Mekong trong chánh sách
Châu Á của Hoa Kỳ chỉ gia tăng trong những năm vừa qua, với việc các quốc gia
Mekong tăng cường sức mạnh kinh tế nhưng gặp khó khăn trong việc đối phó với
thách thức và sự xâm nhập ngày càng tăng của Trung Hoa. Trong khi đó, sông Mekong đang lâm nguy vì phát
triển, dân số, áp lực liên quan đến thay đổi khí hậu, kể cả sự bùng phát của
đập thủy điện.
Sông Mekong vẫn là tâm điểm trong chiến lược Châu Á của Hoa
Kỳ ngày nay. Thật vậy, trong chiến lược
FOIP do chánh quyền Trump hình thành, phân vùng Mekong là nơi mà nguyên tắc tự
do và mở rộng có lẽ gặp thử thách lớn nhất.
Phân vùng cũng điển hình cho sự ràng buộc giữa ba trụ cột của FOIP là an
ninh, kinh tế và cai quản vì sự hiện hữu của những thách thức đa dạng xuyên
biên giới. Tương lai của vùng Mekong
cũng có liên quan đến các mục tiêu rộng rãi hơn của Hoa Kỳ, bao gồm thúc đẩy
đồng minh và đối tác, khuyến khích việc đoàn kết ASEAN, tăng cường cam kết kinh
tế của Hoa Kỳ, và đối phó với sự trỗi dậy của Trung Hoa.
Chánh sách của Hoa Kỳ đã đi khá xa trong việc nầy và bắt đầu
hình thành một phản ứng chắc chắn hơn.
Thật vậy, 2019 đánh dấu một thập niên ngày thành lập Sáng kiến Hạ lưu
Mekong (Lower Mekong Initiative (LMI) của chánh quyền Obama, một nỗ lực để cỗ
vũ sự hợp tác và nâng cao khả năng trong vùng ĐNA. Trong khi tiêu điểm của LMI tương đối ít được
chú ý dưới thời chánh quyền Trump và chưa được khai triển tối đa, sáng kiến vẫn
tiếp tục cùng với những nỗ lực liên hệ khác trong chiến lược FOIP, bao gồm các
nỗ lực hạ tầng cơ sở mới và thúc đẩy công việc đang tiến hành bởi đồng minh và
đối tác của Hoa Kỳ chẳng hạn như Nhật Bản và Singapore.
Nhưng thách thức vẫn còn tồn tại. Một số thách thức liên quan đến sự thay đổi
của vùng trong thập niên qua sau khi LMI được phát động, là vấn đề giới hạn
triển vọng cam kết của Hoa Kỳ, hay sự xâm nhập của Trung Hoa qua cơ cấu Hợp tác
Lancang-Mekong (Lancang-Mekong Cooperation (LMC)) và Sáng kiến Vành đai và Con
đường (Belt and Road Initiative (BRI)) bao quát hơn, có vẽ hấp dẫn đối với các
quốc gia ĐNA nhưng đi kèm với những sợi dây vô hình. Những thách thức khác liên quan đến chính
chánh sách của Hoa Kỳ, liệu có quá khó trong việc thu thập tài nguyên để giải
quyết một loạt các vấn đề rộng lớn – bao gồm môi trường, năng lượng, y tế,
nước, nông nghiệp, cai quản, thay đổi khí hậu, sự nối kết, và quyền phụ nữ -
với thông điệp kèm theo để làm rõ đường lối của Washington độc lập với đường
lối của Bắc Kinh và những tay chơi khác.
Dĩ nhiên, những thách thức nầy không phải là không thể vượt
qua. Các quốc gia ĐNA thận trọng với ảnh
hưởng đang lên của Trung Hoa ở trong vùng ở mức độ khác nhau và họ vẫn mở cửa
cho các giải pháp thay thế. Và nếu Hoa
Kỳ sử dụng tất cả các mũi tên trong bao, kể cả sức mạnh của các tổ chức phi
chánh phủ chẳng hạn như các trường đại học và công ty, Hoa Kỳ có thể sớm sử
dụng những khả năng vô song trong việc trợ giúp các quốc gia nầy cũng như để triển
khai những quyền lợi của Washington trong vùng ĐNA và Ấn Độ-Thái Bình Dương.
No comments:
Post a Comment