(UNESCO maps the health of the Mekong River and its communities in Luang Prabang)
UNESCO – Bình Yên Đông lược dịch
4 March 2024
[Ảnh: Wisa Fink]
Cải thiện việc theo dõi Mekong và môi
trường của Luang Prabang sẽ giúp chánh quyền không những hiểu những điều kiện
hiện nay của khu vực mà còn tương lai tiềm tàng của nó
Giới chức di sản của Luang Prabang đang cộng tác với UNESCO
và dự án Văn hóa Mekong WELL của Đại học
Tiểu bang Michigan để nâng cao việc vẽ bản đồ của sông Mekong trong Luang
Prabang, với mục tiêu chánh là để hỗ trợ việc theo dõi và quản lý khu Di sản
Thế giới và các cộng đồng của nó. Những
hoạt động cũng được hỗ trợ của Bộ Văn hóa của chánh phủ Pháp qua Trung tâm Di
sản Thế giới UNESCO.
Sông Mekong và một phụ lưu của nó, sông Nam Khan, cả 2 chảy
qua trung tâm của Di sản Thế giới. Việc
cộng tác hiện nay nhằm để hỗ trợ cho việc theo dõi và quản lý vị trí bằng cách
thu thập dữ kiện về các yếu tố môi trường và xã hội, kể cả thay đổi khí hậu,
đang ảnh hưởng sự toàn vẹn lịch sử của khu.
Với dữ kiện hạn chế của những yếu tố quan trọng nầy hiện được thu thập,
việc cộng tác tìm cách để bảo đảm việc bảo vệ và bảo tồn khu di sản trong dài
hạn.
[Ảnh: Wisa Fink]
Cư dân địa phương cũng như các nhà khoa học đã ghi nhận những thay đổi gần đây của sông. Theo sau việc hoàn tất đập Xayaburi trong năm 2019 – khoảng 120 km về phía hạ lưu của Luang Prabang – mực nước của sông Mekong đã dâng lên quanh năm, thay vì cho thấy những dao động theo mùa thông thường, đã ảnh hưởng đến việc tiếp xúc của cộng đồng với sông cho những nghi lễ di sản truyền thống chẳng hạn như xây những chùa bằng cát nhiều màu để đón mừng Năm mới của Lào mỗi tháng 4. Cải thiện chế độ theo dõi sông và môi trường ven sông của Luang Prabang sẽ giúp các giới chức hiểu rõ hơn không những tình hình hiện nay, mà còn những ảnh hưởng tiềm tàng trong tương lai đối với khu di sản từ các yếu tố thiên nhiên chẳng hạn như thay đổi khí hậu, cũng như những yếu tố liên quan đến con người chẳng hạn như Dự án Thủy điện Luang Prabang, được mong đợi hoàn tất trong năm 2027.
Sáng kiến nầy là một phần đáp ứng của Lào PDR với những đề
nghị từ Sứ mạng Theo dõi Phản ứng 2022 được thực hiện bởi Trung tâm Di sản Thế
giới và ICOMOS, nhằm để hỗ trợ Lào PDR trong việc xác định những ưu tiên để
tăng cường việc bảo vệ thị trấn Di sản Thế giới nổi tiếng. Sứ mạng đã đề nghị rằng hệ thống theo dõi và
quản lý cho khu Di sản Thế giới Luang Prabang được nới rộng để bao gồm những
khía cạnh khác của di sản là một phần của Giá trị Nổi bật Phổ biến của khi di sản. Ngoài những kiến trúc truyền thống và thực
dân nổi tiếng, Luang Prabang cũng có di sản sống phong phú, cũng như di sản
thiên nhiên, cả 2 quyện vào trong di sản được tạo nên của nó.
[Ảnh: Wisa Fink]
Từ tháng 10 đến tháng 11 năm 2023, giới chức di sản Luang Prabang đã làm việc với Tiến sĩ Wisa Fink, một nhà nghiên cứu liên ngành hàng đầu trong nhóm dự án Văn hóa Mekong WELL để thực hiện tham vấn cộng đồng và hội thảo công tác vẽ bản đồ văn hóa. Các giới chức địa phương và thành viên của cộng đồng gồm có ngư dân, nông dân, lái đò, thợ đồ gốm và giới trẻ chia sẽ ký ức và quan sát về sông và lối sống ven sông của họ.
Các thành viên của cộng đồng lưu ý rằng sông từ lậu là một
nguồn sống của người dân Luang Prabang, vì những thủy lộ nầy đã duy trì đủ loại
cá, cũng như rong nước ngọt được dùng làm món ăn ngon như rong biển của địa
phương là kaipean. Bờ sông phì nhiêu cũng thường được dùng để
canh tác. Cư dân trong hội thảo công tác
đã quan sát rằng trong nhiều năm, kích thước, tính đa dạng và mùi vị của cá đã
thay đổi đáng kể. Họ cũng lưu ý thêm
rằng một sự sụt giảm trong dân số của di ngư.
Tương tự, kai sông, từng có rất
nhiều ở trong vùng nước địa phương – nhất là ở Nam Khan – không còn thịnh hành
và phải lấy từ những làng khác. Những lề
lối cúng bái liên quan với sông vẫn còn tiếp diễn, chẳng hạn như thủ tục cúng
bái thần naga uy lực được nói là sống
ở nhiều nơi dọc theo Mekong khi nó chảy qua Luang Prabng, ngay cả thế hệ trẻ
hơn ít tham gia vào truyến thống, và những đồng cốt thần linh hiện nay đang già
đi.
[Ảnh: Wisa Fink]
Ngoài việc thu thập dữ kiện dựa trên cộng đồng, dự án cũng
được thực hiện một phân tích dữ kiện cần thiết và xác định nhiều nguồn dự kiện,
gồm có dữ kiện viễn thám và dữ kiện theo dõi khoa học liên quan đến mực nước
được duy trì bởi Bộ Tài nguyên và Môi trường.
Qua việc cộng tác nhiều thành phần trong tương lai, dữ kiện như thế có
thể kết hợp vào hệ thống theo dõi cho Luang Prabang qua khuôn khổ của kế hoạch
quản lý Di sản Thế giới chánh thức của khu di sản. Plan de Sauvegard et de Mise en Valeur (Kế
hoạch Bảo vệ và làm Nổi bật), và GIS và những tóm tắt di sản kèm theo. Cùng nhau, tin tức thêm như thế sẽ giúp tăng
cường việc bảo vệ lâu dài thị trấn Di sản Thế giới Luang Prabang.
No comments:
Post a Comment