THỎA THUẬN MUA ĐIỆN ĐẬP PAK LAY VÀ LUANG PRABANG (PPAs): AI ĐƯỢC LỢI?

(Pak Lay and Luang Prabang dam Power Purchase Agreements (PPAs): Who benefits?)

Pianporn Deetes and Gary Lee – Bình Yên Đông lược dịch

International Rivers – March 30, 2023

 

Khi chú ý của truyền thông chú trọng đến việc giải tán quốc hội để chuẩn bị cho việc bầu cử quốc gia sắp tới, tin tức về một Thỏa thuận Mua Điện với Cơ quan Phát Điện Thái Lan (Electricity Gererating Authority of Thai land (EGAT)) đã được ký kết cho đập Pak Lay đã trượt qua mà không có nhiều tiếng thì thầm.  Gulf Energy, một công ty Thái nắm 40% cổ phần không có lời trong Công ty Điện Pak Lay, thông báo cho Thị trường Chứng khoán Thái Lan (SET) về việc ký kết PPA hôm Thứ Hai 20 tháng 3.

Đập Pak Lay 770 MW, sẽ được xây trên dòng chánh Mekong ở Lào – khoảng 100 km từ biên giới Thái-Lào ở Chiang Khan trong tỉnh Loei, đông bắc Thái Lan – được dự trù bắt đầu hoạt động trong năm 2032.  Đập Pak Lay là dự án thủy điện đầu tiên của Gulf Energy và sẽ được phát triển trong một hợp doanh với Sinohydro (Hong Kong) Holding Ltd, một chi nhánh của tổ hợp quốc doanh của Trung Hoa, Power China, nắm 60% cổ phần còn lại trong dự án.

Loan báo của Gulf theo sau không lâu sau khi EGAT xác nhận trong một bức thư, đề ngày 9 tháng 3, gởi cho Hệ thống Người dân Mekong Thái, rằng PPA cho đập Luang Prabang, được ký ngày 7 tháng 11 năm 2022.  CK Power PCL, nắm 50% cổ phần trong Công ty Điện Luang Prabang, không có thông báo chánh thức với SET về việc ký kết PPA.  “Điều lệ, Điều kiện và Thủ tục cho việc Khai báo Tin tức và Lối Thực hành của Công ty được Liệt kê” của SET đòi hỏi rằng một công ty được liệt kê lập tức khai báo với SET khi công ty được hay mất một hợp đồng đáng kể.  Điều nầy gồm có PPAs, một hợp đồng then chốt để xác nhận người mua và giúp cho đập được xây, và trong đó, trong trường hợp của đập Luang Prabang, sẽ tạo lợi tức cho công ty trong 35 năm.

PPAs cho đập Pak Lay và Luang Prabang được ký kết vào lúc Thái Lan có điện thặng dư và người tiêu thụ Thái đang đối mặt với hóa đơn điện gia tăng kết hợp với áp lực của chi phí cho cuộc sống.  Hơn nữa, các PPAs được ký trong lúc Kế hoạch Phát triển Điện lực Thái (PDP) vẫn đang được xem lại.

Thái Lan có thặng dư điện khổng lồ.  Theo trang mạng của EGAT, tổng số công suất thiết trí trong năm 2022 vào khoảng 49.150 MW, trong khi nhu cầu cao điểm trong tháng 4 vào khoảng 32.250 MW.  Mặc dù một số mức dự trữ thặng dư cần đến để quản lý những gián đoạn và bảo đảm nguồn cung cấp điện tin cậy, 16.900 MW dự trữ tương đương với 34%, trên gấp đôi tiêu chuẩn quốc tế là 15% và trên 7 lần công suất thiết trí gộp lại của Luang Prabang và Pak Lay.  Hai đập nầy đơn giản không cần đến để bảo đảm nhu cầu điện của Thái Lan.

Vậy thì tại sao những đập nầy được tiến hành?  Nói một cách đơn giản, các nhà phát triển và điều hành đập Pak Lay và Luang Prabang sẽ được lợi từ dòng lợi tức đều đặn cho thời hạn của PPAs – 29 và 35 năm.  Những lợi tức nầy được bảo đảm bởi việc ghép vào những điều khoản ‘lấy-hay-trả tiền’ trong PPAs ràng buộc pháp lý EGAT phải trả cho điện mua từ các đập, cho dù họ không dùng điện được sản xuất.

Chi phí của điện không sử dụng đã được chuyển cho người tiêu thụ Thái, đang đối mặt với thuế nhiên liệu (TF) và hóa đơn điện cao hơn.  Chỉ 2 ngày sau loan báo của Gulf về việc ký PPA cho đập Pak Lay, Ủy hội Kiểm soát Năng lượng (ERC) loan báo việc gia tăng khác trong thuế nhiên liệu, có hiệu lực từ tháng 5 đến tháng 8.  Giá điện đã cao kỷ lục, theo sau quyết định của ERC hồi tháng 8 năm ngoái để tăng đáng kể FT, làm gia tăng giá điện trung bình 18% đến 4,72 baht/đơn vị.

Lo ngại làm thế nào việc quy hoạch và lấy quyết định kém trong thành phần điện góp phần vào giá điện cao, Hội đồng Người Tiêu thụ Thái (kể cả tử EGAT) và NGOs, tụ họp bên ngoài Bộ Năng lượng ở Bangkok trong tháng 12 năm ngoái và đệ nạp một bức thư, được phê chuẩn bởi trên 140 tổ chức, phác họa 5 yêu cầu then chốt để giải quyết giá điện cao.  Trong số các yêu cầu then chốt là chấm dứt chấp thuận các nhà máy điện nới, kể cả nhập cảng từ thủy điện lớn ở Lào, tái xét mô hình lấy-hay-trả tiền trong PPAs; và gia tăng hỗ trợ các lựa chọn phân tán năng lượng, gồm có điện mặt trời trên mái nhà.

Các nhóm doanh nghiệp Thái cũng kêu gọi tương tự cho việc giảm giá điện, nhấn mạnh đến ảnh hưởng đối với chi phí chế biến và dịch vụ vào lúc mà nhiều doanh nghiệp vẫn còn phục hồi từ đại dịch Covid-19.  Rõ ràng, công dân Thái đang nhận một thỏa thuận xấu từ đập Pak Lay và Luang Prabang.  Cải cách thành phần điện của Thái Lan rất cần kíp để cải thiện việc quy hoạch và lấy quyết định.  Cần phải có minh bạch lớn hơn, giám sát và trách nhiệm của PDP, thường ước tính cao nhu cầu và giúp hợp lý hóa việc xây cất các dự án điện đầy tranh cãi chẳng hạn như các đập trên Mekong, lên trên những giải pháp thay thế khả chấp và rẻ tiền hơn.  Cần phải kiểm soát mức dự trữ lớn lao có chi phí môi trường, xã hội và kinh tế cao.  Sau cùng, cần phải xem xét lại mô hình lấy-hay-trả tiền của các PPAs, làm lợi cho các nhà phát triển và điều hành đập, trong khi người tiêu thụ Thái và quần chúng nhận hóa đơn.

.