(The Mekong: the good, bad and ugly sides to the ‘Danube of the East’)
Tim Pile – Bình Yên Đông lược dịch
South China Morning Post – 9 January 2020
Một phần của thác Li Phi trên sông Mekong ở Si Phan Don, hạ Lào, gần biên giới với Cambodia.
Các đập làm gián đoạn dòng chảy tự nhiên của sông. [Ảnh: Shutterstock]
· Con sông dài thứ 12th trên thế giới chảy qua Trung Hoa, Myanmar, Thái Lan, Lào, Cambodia và Việt Nam, hỗ trợ một dân số 70 triệu.
· Hạn hán, mực nước biển dâng và vội vàng xây đập đang đe dọa cuộc sống của những người dựa vào sông để sống còn.
Cái hay
Ở Tây Tạng, nó được biết như Dza Chu, hay sông của Đá, và ở Trung Hoa nó là Lancang Jiang, sông Chảy xiết. Người Lào gọi nó là Mẹ của Nước, ở Cambodia nó là Nước Lớn và vào lúc nó đến Việt Nam, ở cuối hành trình dài 4.350 km, nó được gọi là sông Cửu Long. Mekong, như nó được biết nhiều nhất, là con sông dài thứ 12th nhưng chỉ thua Amazon có hệ sinh thái đa dạng sinh học phong phú hơn.
Từ nguồn cao ở Himalayas, “Danube phương Đông” xuyên qua 6 quốc gia, cung cấp thực phẩm, nước và cuộc sống cho trên 70 triệu người trước khi đổ ra Biển Đông.
Những khúc sông lớn của thủy đạo có thể đi lại được, nhưng có nhiều nơi du lịch tàu sông đang nảy nở. Bạn có thể giữ chỗ cho một chuyến đi chơi qua đêm trên một xà lan chở lúa được biến cải hay 2 ngày thuyền chạy chậm từ Thái Lan hay Lào. Ghi tên cho một cuộc thám hiểm thuyền cao tốc hay một chuyến ngắm cảnh bằng canoe qua vùng quê được đóng khung với ruộng lúa màu xanh. Nhiều chuyến đi bao gồm tham quan trên bờ sinh động bởi các buổi trình diễn văn hóa trong các làng mạc và thăm các đền đài, chùa chiến và tượng trên bờ sông.
Mekong không chỉ về những kinh nghiệm nông thôn, thế nhưng. Một số thị trấn và thành phố, nhiều nơi nổi tiếng với du khách, dọc theo Mekong.
Nước thấp ở Nakhon Phanom, Thái Lan. [Ảnh: Shutterstock]
Jinghong (Cảnh Hồng), trong vùng nhiệt đới Xishuangbanna (Tây Song Bản Nạp) của Trung Hoa, là nơi cư ngụ của 13 nhóm thiểu số (và hàng chục ngôn ngữ) trong khi thành phố Luang Prabang ở Lào, là sự trộn lẫn làm say mê của Phật giáo và di sản thực dân Pháp. Sông nhận cái bóng mời gọi màu xanh nước biển khi nó chảy qua thị trấn Nakhon Phanom, Thái Lan và, trên biên giới giữa Lào và Cambodia, là Si Phan Don, hay Bốn Ngàn Đảo. Điểm đẹp trốn dưới radar của du khách nhưng là phần thưởng cho những ai nỗ lực đi đến vị trí xa xôi với một loạt thác gầm thết, tách biệt các hố bơi và các bãi cát.
Có thể mướn tàu để thám hiểm các đảo và các chuyến đi xem cá heo Irrawaddy. Mặc dù có nguy cơ tuyệt chủng cao, 13 vụ sinh sản của cá heo được ghi nhận ở Cambodia trong năm qua.
Nói về Cambodia, thủ đô Phnom Penh, là một nới tốt để tổ chức một chuyến đi bằng tàu đến Tonle Sap, hồ nước ngọt lớn nhất Đông Nam Á (ĐNA) và là nền thủy sản nội địa lớn nhất trên thế giới. Nhiều chuyến đi dài 1 ngày chấm dứt ở Siem Reap, cửa ngỏ của tàn tích Khmer cỗ xưa Angkor Wat.
Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), được gọi là “chén cơm của Việt Nam”, là nơi cư trú của 20 triệu người. Nó là một sự chấp vá xanh tươi của ruộng lúa, sông, hồ và đất ngập nước nơi nông dân chăm sóc hoa màu của họ, trẻ con vui đùa trên những con trâu và những con buôn bán hàng ở chợ nổi bắt đầu trước bình minh. Các chuyến canoe là cách tốt để trải qua đời sống trong đồng bằng. Tốt nhất, số tiền chi trong các chuyến tham quan nầy chắc chắn tìm cách để vào túi người địa phương.
Khi dân số dọc theo Mekong gia tăng và kinh tế phát triển, có sự gia tăng tương ứng trong nhu cầu năng lượng. Việc phát triển các đập thủy điện đang giúp hiện đại hóa việc định cư ven sông cũng như cung cấp khả năng để bán số điện thặng dư trở lại lưới điện. Mực tiêu để tăng trưởng thêm rất đáng kể - chỉ 10% của tiềm năng thủy điện được ước tính ở hạ lưu vực Mekong đã được phát triển.
Cái dở
Phân vùng Mekong và Vùng phụ cận, gồm có Trung Hoa, Thái Lan, Việt Nam, Cambodia, Lào và Myanmar,
đang chuyển biến bởi việc phát triển một hệ thống rộng lớn của các hành lang kinh tế mới. [Ảnh: Getty Images]
Đúng là nhiều nơi của Mekong hiện đang ở dưới bóng mời gọi của màu xanh nước biển nhưng như bất cứ người Á Châu lớn tuổi đều biết, sông phải đục ngầu, nhờ bùn đất giàu chất dinh dưỡng mà nó mang theo. Các nhà sinh thái nói sự thay đổi màu là do tảo và sự vắng mặt của phù sa vì hạn hán đang xảy ra khiến mực nước xuống đến mức thấp nhất trong hơn 100 năm. Ngoài việc thiếu mưa kéo dài, ngón tay cáo buộc đã chỉ vào sự dấy lên trong việc xây đập thủy điện.
Trong số nhiều đập đang được xây cất hay trong giai đoạn quy hoạch, dự án gần Khu Di sản Thế giới của Lào ở Luang Prabang có lẽ gây tranh cãi nhiều nhất. Nếu nó được chấp thuận, siêu kiến trúc có lẽ có ảnh hưởng tiêu cực đến các cộng đồng ở hạ lưu cũng như sinh thái và diện mạo của sông. Nó sẽ chấm dứt các chuyến du lịch bằng tàu chẳng hạn như các chuyến nối Thái Lan với Lào.
Lời hứa năng lượng sạch và rẻ đang quyến rũ, cũng như nói về giảm nghèo, nhưng các kinh tế gia cảnh báo rằng các dự án hạ tầng cơ sở đồ sộ có thể làm cho các quốc gia chủ nhà mang nợ khổng lồ. Cũng có nguy cơ thật sự là đến lúc đập hoạt động, vào năm 2027, dòng chảy của Mekong có thể nhỏ hơn chảy nhỏ giọt, có nghĩa là cơ sở không thể sản xuất điện. Nhưng, điều đó không ngăn cản các chánh phủ trong khu vực việc cứu xét xây thêm 88 đập khác ở hạ lưu vực Mekong vào năm 2030.
Mekong là nơi cu trú của nhiều loại cá không lồ hơn bất cứ sông khác trên Trái đất nhưng con số đang giảm. Cá heo Irrawaddy vẫn nằm trong danh sách có nguy cơ tuyệt chủng mặc dù có sinh sản như nói ở trên ở Cambodia. Đánh bắt thái quá với lưới mắt nhỏ và sử dụng thuốc nổ đe dọa loài có vú màu xám đậm và sự tăng trưởng dân số nhanh chóng cũng có vấn đề, từ việc gia tăng giao thông thủy đến ô nhiễm trong dạng vi nhựa, kim loại nặng và chất ô nhiễm nông nghiệp chẳng hạn như thuốc trừ sâu.
Cái xấu xí
Một trại nuôi tôm trên sông Tonle Sap, Cambodia. [Ảnh: Shutterstock]
Hàng triệu người sống trong ĐBSCL ở Việt Nam đang gặp nguy hiểm mất nhà của họ vì bờ sông sụp đổ vì sạt lở trong khi mực nước biển dâng đang làm tăng nồng độ muối trong sông và các nhánh của nó. Không thể sản xuất hoa màu được nữa, các nông dân trồng lúa đang quay sang nuôi tôm rủi ro cao nhưng được thưởng cao. Tuy nhiên, cái giá đối với hệ sinh thái rất nặng nề.
Các rừng đước giúp duy trì đời sống ở biển và làm chậm ảnh hưởng của thay đổi khí hậu nhưng chúng đang bị phá với qui mô lớn lao để làm ao nuôi tôm. Việc thi hành luật lệ môi trường rất yếu ở Việt Nam và hóa chất, thuốc kháng sinh và thuốc khử trùng được dùng để giữ cho tôm được khỏe mạnh. Hầu hết hỗn hợp tàn phá đó đi vào các thủy lộ công cộng. Đầu tư vốn lúc ban đầu rất cao và chỉ cần thất bại một mùa để các gia đình nuôi tôm rơi vào vòng xoáy đi xuống của nợ nần.
No comments:
Post a Comment