(Mixed findings in Mekong River hydropower report)
Ry Sochan – Bình Yên Đông lược dịch
Phnom Penh Post – 23 August 2022
Thủy điện Xayaburi trên Hạ lưu sông Mekong nằm cách thị trấn Sayabuli ở thượng Lào
khoảng 30 km về phía đông, trong tháng 6 năm 2022. [Ảnh: MRC]
Hai dự án thủy điện dọc theo con sông quan trong nhất ở Đông Nam Á (ĐNA) đã có ảnh hưởng có thể đo được nhưng vừa phải đối với dòng chảy, phù sa và thủy sản, theo một thông cáo báo chí được công bố về những điều được tìm thấy sơ bộ của một phúc trình của Ủy hội Sông Mekong (Mekong River Commission (MRC)) được công bố hồi tuần trước.
Phúc trình tiếp tục nói rằng trong 2 hay 3 năm sắp tới, Ủy hội có thể đi đến một “kết luận mạnh hơn” về ảnh hưởng của việc phát triển thủy điện và các áp lực của con người khác đối với sông hơn cái họ có thể làm hiện nay.
Thông cáo báo chí ghi nhận rằng với khoảng 1 năm theo dõi, vẫn còn quá sớm trong tiến trình để rút ra bất cứ kết luận nào, vì một toán điều tra viên đa quốc gia của chương trình Theo dõi Môi trường Hỗn hợp (Joint Environmental Monitoring (JEM)) MRC vẫn đang thử nghiệm các thủ tục để đo đạc 5 chỉ số then chốt của sức khỏe của Mekong – thủy học, phù sa, phẩm chất nước, sinh thái ở dưới nước và thủy sản.
Thông cáo thêm rằng bằng cách thử nghiệm những chỉ số nầy ở 2 dự án thủy điện tương đối mới – đập Don Sahong và Xayaburi – MRC nhằm thiết lập các phương pháp theo dõi được cải thiện và tiêu chuẩn mà tất cả nhà điều hành thủy điện trên dòng chánh Mekong sẽ tuân theo trong tương lai.
Trong số những điều được tìm thấy đáng kể nhất, các toán theo dõi thấy rằng lề lối dòng chảy tổng quát không thay đổi và rằng sức khỏe sinh thái của sông “tốt” ở các vị trí đập ở thượng lưu, “vừa phải” trong vùng chận nước và “vừa phải” ở hạ lưu của cả 2 đập.
“Phẩm chất nước vẫn nằm trong ngưỡng sức khỏe con người. Bên trong vùng chận nước, không có bằng chứng bị phân tầng (stratification) – có thể ảnh hưởng cả phẩm chất nước và thủy sản. Khi nước đi qua đập, có ít bằng chứng cho thấy thay đổi trong phẩm chất nước ở hạ lưu,” theo thông cáo báo chí.
Việc theo dõi cũng phát hiện một số dao động mực nước ở hạ lưu của dự án Xayaburi ở Lào, có thể ảnh hưởng hệ sinh thái. Tuy nhiên, những dao động nầy không xảy ra ở hạ lưu đập Don Sahong.
Toán JEM cũng quan sát sự tiếp tục của lề lối bắt đầu trong năm 2018 – sụt giảm nồng độ phù sa và lượng phù sa mang chất dinh dưỡng và ổn định bờ sông – nói rằng sự sụt giảm “có thể do bị giữ lại ở các dự án thủy điện trên dòng chánh và phụ lưu”.
Toán JEM quan sát một số thay đổi trong đa dạng cá ở thượng lưu đập Xayaburi, với một số ổn định từ năm 2017 đến 2019 và rồi giảm trong năm 2020.
Ở hạ lưu của hồ chứa nước, đa dạng vẫn cao với số cá có giá trị cao đánh được ổn định trong năm 2017, rồi hạ thấp trong năm 2018-2019, nhưng gia tăng trở lại trong năm 2020.
Chung quanh Don Sahong, tuy nhiên, viêc theo dõi quan sát những điều bối rối: trong nhiều năm, số cá đánh được giảm ở miền bắc Cambodia, nhưng gia tăng ngay dưới hạ lưu đập.
Điều đó cho thấy, những điều được tìm thấy nầy được rút ra từ một chu kỳ theo dõi và toán JEM đề nghị theo dõi thêm 2 đến 3 năm nữa để rút ra một “kết luận mạnh hơn” về ảnh hưởng của việc phát triển thủy điện và các áp lực của con người khác.
CEO của Văn phòng MRC Anoulak Kittihoun nói rằng mặc dù phúc trình nầy cho thấy một số ảnh hưởng của thủy điện, vẫn còn quá sớm để quy mọi ảnh hưởng đo được cho các đập vì thay đổi khí hậu và các phát triển khác cũng là những yếu tố.
“Chúng ta phải hiểu phạm vi của những thách thức của chúng ta và xác định phương pháp có hiệu quả nhất để đo đạc chúng,” ông nói thêm.
Nói chung, phúc trình JEM là một phần của nỗ lực rộng lớn hơn của MRC – đại diện các quốc gia thành viên Cambodia, Lào, Thái Lan và Việt Nam trong khi vẫn duy trì đối thoại thường xuyên với Myanmar và Trung Hoa – để cân bằng giữa lợi ích kinh tế và xã hội của thủy điện và ảnh hưởng của kỹ nghệ đối với môi trường và hàng triệu gia đình ngư dân và nông dân dựa trực tiếp vào sông Mekong để sinh sống.
Đối với dự án tiên phong JEM, một toán khoa học gia đa dạng thử nghiệm các thủ tục theo dõi của họ khoảng 1 năm, sau đại dịch vì trì hoãn kéo dài để bắt đầu công việc của họ.
Thông cáo báo chí nói rằng phúc trình có lẽ sẽ trở thành nền tảng cho các chánh sách và hoạt động theo dõi trong tương lai.
Phúc trình nói rằng những điều được tìm thấy có thể giúp hình thành các dự án thủy điện trong tương lai “chọn vị trí và thiết kế, tiên đoán những thay đổi liên quan đến việc điều hành dự án và phát triển, áp dụng và lượng định các biện pháp giảm nhẹ và quản lý.”
Hơn nữa, phúc trình có thể cung cấp một “căn bản để thảo luận xây dựng” giữa các cộng đồng ven sông và các thành viên MRC.
Trong số trên 1 chục đề nghị đến các quốc gia thành viên MRC và đến các nhà điều hành thủy điện, phúc trình đề nghị rằng để giảm nhẹ ảnh hưởng đối với thủy học, phù sa và thủy sản, họ nên cùng giới thiệu “mục tiêu hay giới hạn đối với mức thay đổi của mực nước” trong dòng chánh Mekong; thiết lập một hệ thống thông tin trung ương; điều hành chung các cửa xả thấp để vận chuyển phù sa và trong trường hợp của Don Sahong, đào sâu cửa vào của đường đi của cá và cải thiện các lòng lạch.
Đối với các dự án trong tương lai, phúc trình kêu gọi “theo dõi nước có hệ thống trong tất cả các giai đoạn xây cất thủy điện và điều hành, để hành động thích hợp có thể áp dụng nếu phẩm chất nước kém xuất hiện.”
MRC cũng đang thảo luận cách để kết hợp theo dõi JEM vào Hệ thống Theo dõi Sông Then chốt mới, để bảo đảm theo dõi, báo cáo và quản lý thích ứng lâu dài để bảo vệ sông Mekong.
No comments:
Post a Comment