Vivien
CummingBBC Earth
19
tháng 12 2019
Bản quyền hình của Vivien Cumming
Làm
thế nào các dòng sông chảy từ dãy núi lớn nhất thế giới có vai trò trong điều
tiết khí hậu?
Vận
chuyển carbon
Sông
là mạch máu của Trái Đất. Chúng vận chuyển nước và chất dinh dưỡng thiết yếu để
hỗ trợ các hệ sinh thái của hành tinh, bao gồm cả sự sống của con người.
Châu
Á có một số con sông lớn nhất thế giới. Chúng bắt nguồn từ các dãy núi cao nhất,
chảy tới những vùng ngập nước rộng lớn nơi hạ nguồn và cuối cùng đổ vào đại
dương.
Giống
như mạch máu, những con sông này kết nối đất đá trên núi cao với trầm tích dưới
đáy đại dương và đem lại sự sống cho mọi thứ trong quãng đường đó.
Những
dòng sông không chỉ mang theo nhiều chất dinh dưỡng rất cần thiết cho sự sinh tồn
của sự sống, mà còn vận chuyển một yếu tố nắm vai trò then chốt đối với sự sống
và tương lai của hành tinh chúng ta - carbon.
Bản quyền hình của Vivien Cumming
Tiến
sĩ Edward Tipper của Đại học Cambridge làm việc trên những con sông lớn nhất
châu Á để tìm hiểu cách thức và nơi chốn carbon được chuyển đến.
"Các
hệ thống sông lớn ở những vùng nhiệt đới như Nam Á là điểm nóng về phong hóa do
tác động của khí hậu gió mùa và các dãy núi cao, và do đó chúng là các khu vực
chuyển carbon chính từ khí quyển và lục địa ra đại dương."
"Các
nghiên cứu mới đây đã chỉ ra rằng việc chuyển đổi carbon này là không đơn giản
như trước đây chúng ta từng nghĩ, và nhiều thứ diễn ra trong quá trình dòng chảy
đi từ núi cao đổ ra biển có thể dẫn tới việc giải phóng carbon dioxide trở lại
vào khí quyển," Tipper nói.
Tipper
và các đồng nghiệp của ông nghiên cứu việc chuyển vận carbon ở các con sông của
châu Á bằng cách thu thập mẫu từ các con sông lớn nhất, bao gồm sông Hằng,
Salween, Irrawaddy và Mekong.
"Khi
dòng chảy đạt đỉnh, mỗi giây sông Mekong vận chuyển lượng carbon tương đương với
lượng carbon được giải phóng khi lái xe hơi gia đình cỡ trung bình trên đoạn đường
10.000 km. Hiểu được quá trình chuyển carbon là hết sức quan trọng để hiểu khí
hậu trong tương lai."
Bản
quyền hình của Vivien Cumming
Tipper
và đồng nghiệp thu thập mẫu phẩm từ Sông Koshi ở Nepal
Carbon
có mặt ở khắp mọi nơi. Hiểu được cách thức nó di chuyển và cách thức nó phát thải
hay lưu trữ trong cấu trúc Trái Đất bản thân nó là một lĩnh vực khoa học phức tạp.
Carbon
bắt đầu hành trình xuôi dòng khi mưa axit tự nhiên (có chứa carbon dioxide hòa
tan trong khí quyển) hòa tan các khoáng chất trong đá.
Điều
này trung hòa axit và biến đổi carbon dioxide thành bicarbonate trong nước và
sau đó chảy vào các dòng sông của chúng ta.
Bicarbonate
có thể tồn tại trong nước hàng ngàn năm - thực tế là nó có mặt trong mỗi chai
nước khoáng, bạn sẽ thấy ở mặt sau chai nước nó được liệt kê trên tấm nhãn ghi
thành phần.
Loại
CO2 ra khỏi khí quyển
Quá
trình phong hóa hóa học này là một trong những cách chính mà carbon dioxide bị
loại ra khỏi bầu khí quyển ở mức độ các nhà khoa học Trái Đất gọi là quy mô thời
gian dài.
Carbon
được các con sông vận chuyển đến các đại dương. Một khi đến được đại dương, nó
sẽ được tích trữ tự nhiên trong các trầm tích dưới đáy biển sâu trong hàng triệu
năm.
Bản quyền hình của Vivien Cumming
Để
giảm thiểu tác động đến khí hậu, chúng ta cần biết có bao nhiêu carbon ra được
đại dương và vì vậy chúng ta cần phải hiểu điều gì xảy ra với chúng khi còn ở
trên sông.
Khi
carbon di chuyển xuôi theo dòng sông, các quá trình khác nhau có thể ảnh hưởng
đến việc liệu nó sẽ tiếp tục xuôi dòng hay sẽ được thải vào khí quyển.
Tipper
nói rằng hệ thống tự nhiên ở những dòng sông này đang ở điểm đảo chiều.
"Việc
xây dựng đập ồ ạt đang diễn ra trên khắp khu vực, điều này sẽ dẫn đến những
thay đổi đột biến trong cách thức nước và trầm tích chảy xuôi dòng."
"Điều
này đến lượt nó sẽ có tác động sâu sắc đến người dân sống ở hạ lưu. Đây là cơ hội
cuối cùng để chúng ta có thể chụp được bức ảnh ghi lại khoảnh khắc những con
sông này ở trạng thái ít nhiều còn tự nhiên, trước khi chúng biến đổi hoàn toàn
do tác động của các hoạt động xây dựng của con người."
Bản quyền hình của Vivien Cumming
Giáo
sư Robert Hilton từ Đại học Durham làm việc để hiểu rõ hơn về phản hồi giữa quá
trình chuyển giao carbon và khí hậu, và qua đó làm rõ các chu trình trên bề mặt
Trái Đất có thể làm giảm bớt (hoặc tăng cường) biến đổi khí hậu.
"Thông
qua các dự án nghiên cứu như thế, chúng ta có thể sử dụng các dòng sông để hiểu
rõ hơn về cách các cảnh quan môi trường giúp tuần hoàn khí carbon do con người
thải ra như thế nào."
"Điều
quan trọng là chúng ta phải tìm hiểu xem những thay đổi cơ chế khí hậu và sông
ngòi có dẫn đến việc các dòng sông trở thành phát thải carbon dioxide hay
không, bởi điều này sẽ dẫn đến tình trạng Trái Đất ấm nóng lên rõ rệt
hơn."
Bản quyền hình của Vivien Cumming
Khí
hậu Trái Đất đang thay đổi do có sự dao động lớn trong chu trình carbon mà
nguyên nhân là tăng lượng khí thải carbon dioxide từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch.
Tất
cả chúng ta đều biết về sự hấp thụ carbon dioxide của cây cối trong quá trình
quang hợp, nhưng liệu chúng ta có biết về hoạt động các dòng sông?
Các
con sông không chỉ cung cấp dưỡng chất cho nông nghiệp và nước để chúng ta uống,
mà chúng còn đem đến một trong những cách chính để điều tiết khí hậu.
Thay
đổi nguyên tắc hoạt động và chu trình của các dòng sông có thể có tác động sâu
sắc đến cách chúng vận chuyển carbon.
Cho
dù chúng ta sống ở nơi nào đi nữa, tất cả chúng ta đều sống ở hạ nguồn.
Source:
Bài
tiếng Anh đã đăng trên BBC Earth.
BONUS:
Mekong,
dòng sông của 60 triệu người
“Sông
Mekong, một trong những dòng sông dài nhất thế giới, đem lại thực phẩm, nước
dùng và sự sống cho khoảng 60 triệu người dân ở sáu quốc gia khác nhau. Trong hầu
hết chiều dài sông, dòng nước chảy qua các vùng khí hậu nhiệt đới, qua những
nơi như Việt Nam hay Thái Lan.
Người
Tây Tạng biết rằng nơi bắt nguồn 'thật sự' về mặt địa lý của sông Mekong nằm xa
hơn nữa, trên các băng sơn ở những ngọn núi nhô lên trên cao nguyên. Trong nhiều
năm, các nhà thám hiểm đã tìm cách xác định chính xác cội nguồn dòng sông.
Hồi
đầu Thế kỷ 19, các nhà thám hiểm người Pháp tuyên bố đã tìm ra. Một người Pháp
khác, Michael Peissel, nói đã phát hiện ra một điểm khác vào khoảng giữa thập
niên 1990, cũng là lúc các nhóm người Nhật nỗ lực đi tìm.
Năm
1999, các nhóm Trung Quốc xác định được nguồn gốc con sông ở nơi còn cao hơn nữa, ở
Núi Cát Phủ (Jifu Mountain).
Kết quả mới nhất được các nhà thám hiểm Pieter
Neele và Luciano Lepre đưa ra là vào năm 2014. Họ mô tả về một nơi bắt nguồn mới:
một dòng suối chảy ra từ một băng sơn ở độ cao 5.374 mét, trên một ngọn núi vô
danh ngay bên cạnh Núi Cát Phủ.
READ
MORE:
.
No comments:
Post a Comment