THỊ TRẤN LỊCH SỬ Ở LÀO NGHẸT THỞ TRONG KHÓI MÙ ĐỘC HẠI

 (Historical town in Laos chokes under a toxic haze)

Anton L. Delgado and Beatrice Siviero – Bình Yên Đông lược dịch

Mekong Eye – 27 April 2023

 

Ô nhiễm không khí chung quanh Luang Prabang lên đến mức đôc hai sau mùa đốt đồng dài bất thường. [Ảnh: Anton L. Delgado]

 

Luang Prabang, một trong những thị trấn du lịch quan trọng nhất ở Lào, bị ô nhiễm không khí ở mức độ cao trong mùa nầy, mà những người chủ doanh nghiệp nói đã ngăn cản du khách.

 

LUANG PRABANG, LAOS – Bao phủ bởi một màn khói mù dày đặc, chỉ thấy phía bên kia bờ sông Mekong lờ mờ bằng mắt trần.

Ở thị trấn lịch sử Luang Prabang của Lào, ô nhiễm không khí độc hại che mờ những bãi cát của Mekong và xóa đi núi non ở chung quanh.

Những người địa phương thức trắng đêm nheo mắt vì khói mù hy vọng mưa sẽ tẩy sạch không khí độc hại trước lễ hội Năm Mới của Lào nhưng thay vì nước, chỉ có tro từ trên trời rơi xuống.

Kỹ thuật nông nghiệp truyền thống ở Lào dựa vào việc đốt gốc rạ, thường bị cáo buộc làm ô nhiễm không khí.

Nguồn: Mapbox

 

“Chúng tôi mất vài ngày ở trong phòng của khách sạn vì không thể thở ở bên ngoài.  Thật khủng khiếp,” Fenya Elzenhar, một du khách người Đức, nói.  “Chúng tôi đến đây để thụ hưởng thiên nhiên, nhưng chúng tôi không thể nhìn cây cối trước mặt vì khói mù.”

Khói mù ở Đông Nam Á (ĐNA) đang trở thành một đe dọa chết người cho các quốc gia trên khắp vùng, với Lào và vài làng giềng Mekong đang cố gắng thực hiện những bước đầu tiên để đương đầu với vấn đề.

Theo sau một mùa đốt đồng dài bất thường trong năm nay, cuối tháng 3 và đầu tháng 4, trang mạng Chỉ số Phẩm chất Không khí (AQI) báo cáo mức ô nhiễm không khí đôc hại trên khắp Lào khiến cho cư dân và chuyên viên phản đối kịch liệt.  500+ AQI chẳng bao lâu trở thành một đe doa quan trọng cho sứ khỏe công cộng và du lịch.

Sau một mùa đốt đồng dài bất thường trong năm nay, các chỉ số phẩm chất không khí toàn cầu ghi nhận mức ô nhiễm không khí độc hại ở Lào.  Khói mù màu cam đã bao trùm Luang Prabang khiến cho người địa phương phải trốn trong nhà, du khách hủy bỏ các kế hoạch di chuyển và chủ doanh nghiệp phải tìm nguồn thu nhập thay thế.

 

Một người đàn ông đốt một đống rác ở ngoại ô Luang Prabang khi khói mù che khuất núi non ở phía sau. [Ảnh: Anton L. Delgado]

 

Lo ngại đang gia tăng về ảnh hưởng lâu dài mà khói mù theo mùa có thể có đối với Luang Prabang, điểm đến du lịch phổ biến nhất ở Lào.

 

Những ngày mù mịt ở Luang Prabang

Benny Kong Chong Jee hớp ly bia lạnh trong khi những đốm tro nằm trên mặt đất bên ngoài quán cà phê ở Luang Prabang, nơi ông đã sống trong 17 năm qua.  Mãi đến gần đây, gia đình ông sống với ông.  Nhưng điều đó thay đổi với khói mù.

Khi mùa đốt đồng đắt đầu sớm hơn bình thường trong tháng 2, Kong quyết định đưa gia đình trở lại quốc gia quê nhà để có đời sống tốt hơn.

“Vấn đề nầy khiến cho tôi mất ngủ nhiều đêm,” ông nói.  “Đó là một chọn lựa khó khăn, nhưng chúng tôi không muốn khói mù có ảnh hưởng tiêu cực đối với sức khỏe của con cái.”

Trong lúc khói mù tồi tệ nhất trong tháng 3 và 4, Kong ghi nhận ảnh hưởng sâu xa của ô nhiễm không khi đối với 2 khách sạn và cơ quan du lịch mà ông quản lý trong thị trấn.  Ngoài việc mất mát doanh thương từ việc hủy bỏ đặt phòng, kỹ nghê du lịch của thị trấn cũng mất thu nhập từ con số du khách quyết định không viếng thăm Lào vì ô nhiễm không khí, Kong giải thích.

Ngoài ra, khi khói mùa trở nên tồi tệ, du khách đã đến Luang Prabang có khuynh hướng ở trong khách sạn, thay vì khám phá thị trấn và đóng góp vào kinh tế địa phương.

Từ khi việc đốt đồng bắt đầu, Kong đã từ chối quảng cáo tích cực doanh nghiệp của ông.  Khi khách hàng trả tiền cho một sản phẩm hay kinh nghiệm, nó gồm có môi trường, ông nói.  Khách hàng muốn được cái họ chi cho, hay họ sẽ không khuyến khích người khác đến thăm viếng.

“Nay, người dân thấy khó sống hơn, với lạm phát cao và ít cơ hội có việc làm hơn,” ông nói.  “Nếu họ không đốt đồng và bắt đầu làm mùa mới hôm nay, họ sẽ không có đủ thu nhập để sống còn.”

Nông nghiệp chặt và đốt là một phương pháp phổ biến trong nhiều quốc gia trên khắp ĐNA.  Phương pháp truyền thống nầy, đòi hỏi đốt cây cối để tạo nên một lớp đất giàu chất dinh dưỡng, và thường bị cáo buộc làm tồi tệ phẩm chất không khí.

[Ảnh: Anton L. Delgado]

 

Nông nghiệp chặt và đốt, phương pháp canh tác truyền thống đốt cây cối để tạo nên lớp đất giàu dinh dưỡng, thường xảy ra ờ Lào.  Phẩm chất không khí thường giảm trong tháng 3 khi người địa phương đốt đồng của họ để chuẩn bị cho mùa trồng trọt mới. 

Nhưng cái làm cho khói mù khác thường trong năm nay là nông dân bắt đầu đốt đồng vào đầu tháng 2 và tiếp tục đến cuối tháng 4.

Đại dịch và lạm phát cao theo sau của tiền tệ Lào có lẽ kết hơp áp lực lên cộng đồng canh tác trong quốc gia, thường được xếp hạng có GDP thấp nhất trong số các quốc gia ASEAN.

Mặc dù thừa nhận đốt đồng rất quan trọng đối với nông dân, Phouthala Phouheuanghong, một dân làng 60 tuổi trong làng Xieng Men đối diện với Luang Prabang ngang sông Mekong, tin rằng chánh phủ nên thi hành những quy định rõ ràng để giảm số rừng bị đốt.

“Nhiều người đã cảm thấy khó ở,” Phouhala nói.  “Nó không tệ trước thời Covid, nhưng nay tôi lo ngại rằng nó sẽ tồi tệ hơn trong vài năm tới.”

Khi không khí dày đặc với ô nhiễm từ các đám cháy, cư dân thấy càng ngày càng khó hơn để thở.  Những người đi xe gắn máy để làm việc trong khói mù, độ ẩm và sức nóng thường bị mắt đỏ và chảy nước mắt.

Tuy nhiên, Lào không phải là quốc gia duy nhất chật vật để giải quyêt những lo ngại ô nhiễm môi trường.  Môt vài quốc gia thượng lưu Mekong đã chịu những mùa đốt đồng nghiêm trọng tương tự trong năm nay.

 

Khói mù bao trùm Chiang Mai, trong tháng 3, được xếp hạng là thành phố bị ô nhiễm không khí nhất.  Trong tháng 4, cư dân của thành phố miền bắc Thái nạp đơn kiện chống lại chánh phủ Thái, đòi hỏi ‘quyền có không khí sạch’. [Ảnh: Anton L. Delgado]

 

Mức ô nhiễm không khí trên khắp miền bắc Thái Lan, nhất là các thành phố chẳng hạn như Chiang Mai, đạt đến mức độc hại trong năm nay, cư dân cùng nhau kiện thủ tướng Thái và các cơ quan chánh phủ khác, đòi hỏi “quyền có không khí sạch” của họ.

Các quốc gia láng giềng thường chỉ tay tong vấn đề khói mù xuyên biên giới, nhưng một thỏa thuận hợp tác mới giữa Myanmar, Thái Lan và Lào có thể giải quyết điều đó.

Vào đầu tháng 4, lãnh đạo của 3 quốc gia đã gặp nhau để thảo luận vấn đề ô nhiễm không khí xuyên biên giới và đồng ý giảm phương pháp chặt và đốt trong vùng biên giới, cũng như đương đầu với viêc đốt rác và cung cấp những phương tiện hiện đại để đổ rác thích hợp.

Ở Lào, khói mù đã ảnh hưởng tất cả 11 huyện của quốc gia, theo một viên chức huyện Luang Prabang, được yêu cầu dấu tên vì lý do an ninh.  Nhưng Nha Môi trường và Nông nghiệp đang làm việc để giải quyết vấn đề bằng cách tăng cường cộng tác với các cộng đồng địa phương, ông giải thích.

“Năm nay, khói mù tồi tệ hơn năm ngoái rất nhiều vì người dân cần đốt đồng nhiều hơn cho mục đích nông nghiệp,” viên chức nói.  “Nhưng chúng tôi biết không khí như thế nầy đầu độc mọi đời sống, bao gồm thú vật lẫn con người.”

.