Murray Hiebert – Bình Yên Đông lược dịch
ISEAS Perspective – 22 March 2021
Ảnh nầy được chụp ngày 8 tháng 2 năm 2020 cho thấy ngư dân giăng lưới của họ trong sông Mekong ờ Luang Prabang gần vị trí của đập được chấp thuận ở Lào. Các nhà môi trường chỉ trích Lào đã tiến hành các kế hoạch cho một “đập tàn phá” khác trên sông Mekong, một thủy lộ đã bị bóp nghẹt bởi các kế hoạch thủy điện.
Phần giới thiệu
Hạn hán đã xảy ra trong mùa mưa 2019, khi sông Mekong xuống đến mức thấp nhất trong ½ thế kỷ, tàn phá cuộc sống của nông dân và ngư dân sống dọc theo các quốc gia hạ lưu Mekong gồm có Lào, Thái Lan, Cambodia và Việt Nam. Lúc đầu, nó được nghĩ một cách rộng rãi là mực nước giảm thình lình phần lớn là do lượng mưa thấp bất thường do hệ thống thời tiết El Nino gây ra.
Chỉ đến tháng 4 năm 2020 những quốc gia nầy mới biết nguyên nhân then chốt của hạn hán khi một công ty nghiên cứu ở Hoa Kỳ công bố các hình ảnh vệ tinh cho thấy các đập trên thượng lưu Mekong ở Trung Hoa giữ lại những số lượng nước lớn vào lúc những láng giềng ở phía nam của họ đang đối mặt với tình trạng thiếu [nước] thảm khốc.1 Trung Hoa đã nói rằng họ cũng có mức mưa thấp trong khi trên thực tế họ hạnh phúc với lượng mưa cao hơn trung bình ở thượng lưu của con sông dài 4.300 km.
Trung Hoa chối bỏ những điều được tìm thấy của Eyes on Earth và có vẻ không làm gì nhiều, để xả nước từ các hồ chứa nước ở phía sau các đập của họ, gây hạn hán tàn phá thứ hai ở hạ lưu Mekong trong năm 2020. Đợt hạn hán kéo dài 2 năm nầy, khiến cho mực nước trong sông thỉnh thoảng xuống thấp hơn mức trung bình 3 m ở trạm thủy học ở Thái Lan gần với biên giới Trung Hoa nhất, tàn phá cuộc sống của 60 triệu người sống dọc theo hay gần hạ lưu Mekong.
Việc tài trợ và xây cất các đập của Trung Hoa ở Lào cũng có ảnh hưởng kinh tế. Gánh nặng nợ nần của cơ quan điện quốc doanh Electricite du Laos (EDL) của Lào trong năm 2020 đã đạt đến khoảng 8 tỉ USD, gần 50% GDP của Lào.2 Sự sụt giảm thình lình của thu nhập của chánh phủ trong sự thức dậy của đại dịch Covid-19 gây khó khăn thêm cho việc thanh toán nợ của công ty, khiến Lào phải bán một phần của EDL cho một thực thể mới trong đó công ty lưới điện Trung Hoa có một số vốn khổng lồ.3 Điều nầy đánh dấu trường hợp được biết đầu tiên ở Đông Nam Á (ĐNA) trong đó một quốc gia rơi vào “bẫy nợ” của Trung Hoa và phải giao một số vốn của một công ty then chốt để trả nợ của quốc gia.
Vì Mekong quan trọng như thế đối với đời sống kinh tế ở lục địa ĐNA và tây Trung Hoa, các nhà phân tích đã bắt đầu xem con sông như điểm nóng có thể sắp tới giữa Beijing (Bắc Kinh) và các láng giềng ở phía nam, giống như Biển Đông đã trở thành. Điều nầy khiến cho Hoa Kỳ chỉ trích một số hành động của Trung Hoa và cùng với Nhật Bản và Australia trong việc cung cấp nhiều loại viện trợ khác nhau và xây dựng khả năng cho các quốc gia hạ lưu Mekong.
Ảnh hưởng môi trướng
Trung Hoa đã xây 11 đập thủy điện trên khúc sông của họ của con sông dài thứ 12th trên thế giới có khả năng kết hợp để chứa nhiều nước như Vịnh Chesapeake ở Hoa Kỳ, hay khoảng 18.000 tỉ gallons nước.4 Chín đập khác trên bàn vẽ. Các tập đoàn của Trung Hoa cũng ở trong các giai đoạn quy hoạch khác nhau để tài trợ và/hay xây cất khoảng ½ của 11 đập được dự trù trên dòng chánh ở Lào và Cambodia. Những đập trong các quốc gia nầy sẽ có ảnh hưởng lớn hơn các đập ở Trung Hoa vì Mekong trong các quốc gia nầy cung cấp khoảng 4/5 nước và phù sa ở hạ lưu.
Các đập được xây hay tài trợ bởi Trung Hoa đang tạo nên sự e sợ ở hạ lưu. Chúng không chỉ ảnh hưởng đến dòng nước, mà còn hạn chế việc di chuyển của cá và làm giảm dòng phù sa mà nông dân và ngư dân dọc theo hạ lưu Mekong dựa vào. Trong mùa khô, trên 40% nước trong Mekong đến từ băng tan và nước chảy tràn ở Trung Hoa, bắt đầu từ những dãy núi có tuyết phủ ở Tibet (Tây Tạng).5
Nước từ Trung Hoa rất quan trọng cho việc sản xuất lúa ở các quốc gia hạ lưu Lào, Thái Lan, Cambodia và Việt Nam, nhất là những lúc mưa hạn chế. Điều nầy đặc biệt đúng cho Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) ở miền nam Việt Nam, trồng ½ số lúa của quốc gia và gần ¾ trái cây và rau cải. Nước ngọt từ Trung Hoa giúp vùng đất thấp nầy chống lại sự xâm nhập của nước mặn từ Biển Đông. Việc sản xuất lúa ở Thái Lan và Việt Nam, hai trong số các quốc gia xuất cảng gạo lớn nhất trên thế giới, đã giảm rõ rệt trong năm 2019 và 2020.6
Phù sa được mang bởi sông, khoảng ½ số đó đến từ Trung Hoa, từ lâu cũng rất quan trọng để bảo vệ ĐBSCL chống lại sự xâm nhập của biển. Nhưng hầu hết bùn đất nay bị ngăn chận bởi các đập không có các hệ thống xả phù sa có hiệu quả. Số lượng phù sa lơ lững giảm xuống 10 triệu tấn trong năm 2009 từ 60 triệu tấn trong năm 2003 ở Chiang Saen ở đông bắc Thái Lan7 và được dự đoán sẽ ngăn chận khoảng 96% tất cả phù sa nếu tất cả các đập được đề nghị hiện nay được xây cất.8 Mất mát phù sa cũng làm đói bờ sông và khu vực Mekong chất dinh dưỡng cần thiết cho việc sản xuất hoa màu, gây mất mát hàng tỉ USD.9
Các đập của Trung Hoa cũng ngăn chận việc di chuyển của cá giữa thượng và hạ lưu của sông, cản trở việc đẻ trứng và gây sụt giảm rõ rệt trong số cá ở hạ lưu. Sự sụt giảm di chuyển của cá nầy sẽ làm cho các láng giềng ở phía nam của Trung Hoa mất trên 16 tỉ USD trong nhiều năm cho đến 2042.10
Lào ở trong một “bẫy nợ?”
Lào đã xây 60 đập thủy điện trên Mekong và các phụ lưu. Ngân hàng Xuất Nhập cảng của Trung Hoa và Ngân hàng Phát triển Trung Hoa đã cung cấp nhiều tỉ USD trong các món nợ cho các đập ở lào, và các công ty chẳng hạn như Sinohydro Corporation và Power China Resources đã xât cất nhiều đập.
Các kế hoạch của Vientiane cho các đập thủy điện đã tạo nên những căng thẳng với các láng giềng của họ ở hạ lưu. Trước khi xây đập Xayaburi trị giá 3,5 tỉ USD, đập đầu tiên của Lào trên dòng chánh, chánh phủ trong năm 2011 hứa tham vấn với các láng giềng qua tiến trình được thiết lập bởi Ủy hội Sông Mekong, một tổ chức liên chánh phủ được thiết kế để khuyến khích phát triển khả chấp và cùng quản lý sông. Nhưng năm sau, Lào ký một hợp đồng với một công ty Thái và bắt đầu xây cất, mặc dù có chống đối từ Việt Nam.12
Tình trạng tương tự được phát triển chung quanh đập Don Sahong gần biên giới Cambodia. Lào đã đồng ý với các láng giềng để thực hiện một nghiên cứu ảnh hưởng trước khi bắt đầu xây cất, nhưng 2 tháng sau, Vientiane loan báo rằng việc xây cất sẽ bắt đầu. Thái Lan, Cambodia và Việt Nam yêu cầu thêm thời gian để hoàn tất việc nghiên cứu, nhưng Lào vẫn tiến hành việc xây cất.
Một số kế hoạch xây đập của Lào bắt đầu đối mặt với sự chống đối mạnh mẽ từ các tổ chức xã hội dân sự và dân làng ở Thái Lan, quốc gia mua hầu hết điện của Lào đang sản xuất. Những nhóm nầy chống lại ảnh hưởng của các đập đối với viêc di chuyển của cá và dòng phù sa ở hạ lưu. Chánh phủ Thái đã hoãn một quyết định ký kết một thỏa thuận mua điện từ đập Pak Beng được dự trù sau khi nhận ra rằng họ đã ước tính cao hơn nhu cầu điện của quốc gia cho đến năm 2036.12
Lào quyết định tiến tới, mặc dù nợ nần bên ngoài của họ - hầu hết liên quan đến các khoản vay từ Trung Hoa cho các đập – đang trở nên không khả chấp. Nghĩa vụ ngoại quốc của Lào trong năm 2019 đã đạt đến gần 17 tỉ USD, ít hơn GDP của quốc gia một chút, trong số đó trên 10 tỉ một ít là nợ công và được bảo đảm công khai. Trung Hoa chiếm gần ½ của tất cả nợ bên ngoài của Lào.13 Nợ của EDL, đóng một vai trò quan trọng trong nhiều dự án thủy điện, ở khoảng 8 tỉ USD, trên 40% của GDP.14
Tháng 9 năm 2020, Lào thành lập một công ty mới từ EDL, gọi là Công ty Dẫn điện EDL (EDL-T), có trách nhiệm cho lưới điện ở trong nước của quốc gia. Rồi họ chuyển giao khoảng 90% số vốn của công ty mới cho một côn ty quốc doanh Trung Hoa, Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Lưới điện nam Trung Hoa (China Souther Power Grid Co. Ltd.) Bao nhiêu tiền mà công ty đã trả cho số vốn không được công bố hay đã rõ nếu công ty mới thành lập sẽ nhận một số nợ của chánh phủ Lào. Các viên chức EDL nhấn mạnh rằng việc chuyển giao không làm mất chủ quyền, vì, họ nói, công ty Trung Hoa là một công ty tiện ích được điều hành một cách chuyên nghiệp.15
Tháng tiếp theo, EDL, vẫn đối mặt với áp lực trả nợ, bán khoảng ¼ cổ phần của họ trên Hối đoái Chứng khoán Lào (Laos Securities Exchange) trong Công ty Phát điện Công cộng EDL (EDL- Generation Public Company) cho một công ty xây cất nổi tiếng của Lào hoạt động trong thành phần năng lượng.16 Chánh phủ Lào được cho biết là đang cứu xét để bán số vốn riêng trong dự án thủy điện Nam Ngum 3 cho các nhà đầu tư khác, có thể gồm có China Southern Power (Điện Nam Trung Hoa), một công ty từ Thái Lan và công ty khác ở Lào.17
Việc di chuyển của cá bị đe dọa
Khoảng ½ dân số Cambodia kiếm sống bằng cách canh tác trên đồng lụt do Mekong và phụ lưu Tonle Sap của nó tạo nên, hay đánh cá dọc theo 2 con sông.18 Khi mưa mùa hàng năm bắt đầu vào khoảng tháng 5, những số lượng nước khổng lồ chảy ngược vào Tonle Sap và phình ra khoảng 5 lần kích thước trong mùa khô của hồ Tonle Sap. Khi mưa giảm xuống vào cuối năm, sông Tonle Sap đảo ngược chiều chảy và tháo nước trong hồ trở lại Mekong.
Chu kỳ hàng năm nầy đóng một vai trò tới hạn trong việc di chuyển và đẻ trứng của cá, một tiến trình đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi hạn hán gần đây và việc giữ lại nước ở phía sau các đập thượng lưu ở Trung Hoa. Ngư dân dọc theo Tonle Sap, nguồn cá nội địa lớn nhất trên thế giới cung cấp khoảng ¾ chất đạm của quốc gia, báo cáo rằng số cá bắt được của họ trong năm 2019 tụt xuống khoảng 80% hay nhiều hơn.19
Đập Hạ Sesan 2 ở Cambodia.
[Ảnh: Thomas Cristofoletti]
Trung Hoa cũng là một quốc gia đầu tư và xây cất quan trọng cho các đập ở Cambodia. Đập Hạ Sesan 2, mà một công ty Trung Hoa nắm đa số vốn, được tiên đoán có ảnh hưởng ngoài kích thước đối với môi trường. Một tổ chức môi trường của Hoa Kỳ đã làm một nghiên cứu đập cho chánh phủ Cambodia kết luận rằng nó là “đập tàn phá nhất trong lưu vực sông Mekong.”20 Đập, được khánh thành trong năm 2018, được mong đợi sẽ ngăn chận việc di chuyển của cá, mà hàng triệu người dựa vào cho cuộc sống của họ.
Gần 80.000 người sống ở phía trên đập Hạ Sesan 2 được dự trú mất việc tiếp cận với di ngư mà họ dựa vào cho cuộc sống của họ.21 Nhưng một dân số lớn hơn sẽ bị mất chất đạm và nguồn thu nhập vì đập sẽ ngăn chận việc di của cá từ các phụ lưu Sesan và Srepok của Mekong và Tonle Sap để đẻ trứng.22
Một nghiên cứu năm 2012 của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ (U.S. National Academy of Sciences) thấy rằng trên 1 triệu tấn các nước ngọt được bắt mỗi năm trong đồng lụt ở Cambodia và Việt Nam. Các tác giả ước tính rằng dân số của cá sẽ giảm khoảng 9,3% vì đập Hạ Sesan 2. Họ thấy rằng Mekong có khoảng 900 loại cá, trong số đó trên 100 loại bị ảnh hưởng do đập ngăn chận lề lối di chuyển của chúng.23
Một đập khác, Sambor, được thiết kế bởi Công ty Lưới điện Nam Trung Hoa, sẽ ‘tàn phá” hơn đến di ngư, theo một nghiên cứu năm 2017 của Viện Di sản Quốc gia Hoa Kỳ (U.S. National Heritage Institute). Các tác giả báo cáo rằng nó sẽ tạo nên một chướng ngại khiến cá không thể đi từ hồ Tonle Sap đến các nơi đẻ trứng ở thượng lưu. Đập sẽ ngăn chận 60% phù sa lơ lững cung cấp thực phẩm để duy trì cá, và có thể đến 80 loại di ngư đường dài sẽ có “nguy cơ tuyệt chủng” vì đập.24
XIN BẤM "READ MORE" ĐỂ ĐỌC TIẾP
Thái Lan hạn chế ảnh hưởng chứng khoán của Trung Hoa
Nhiều thập niên trước, sau khi Thái Lan hủy bỏ việc xây đập thủy điện ở trong nước dưới áp lực từ xã hội dân sự, họ bắt đầu nhìn qua Lào để lấp đầy khoảng trống năng lượng. Các công ty Thái cho tín dụng Lào để xây các đập và các công ty xây cất giúp thiết kế và xây một số. Nhưng Bangkok bắt đầu rút hỗ trợ cho các đập ở Lào sau một vụ vỡ đập ở hạ Lào. Dưới áp lực từ xã hội dân sự, Thái Lan hoãn việc ký kết thỏa thuận để mua đện từ đập Pak Beng sau khi nhận ra rằng các viên chức đã ước tính nhiều hơn nhu cầu điện của quốc gia, và vì chi phí của việc sản xuất điện gió và mặt trời đã giảm rõ rệt.
Beijing từ lâu đã muốn gởi những tàu chở hàng lớn có thể chở đến 500 tấn hàng hóa xuống Mekong từ nam Trung Hoa ít nhất xa đến Luang Prabang ở Lào. Nhưng điều đó đòi hỏi nổ mìn một số tảng đá đồ sộ và nạo vét sông ở gần Chiang Saen, mà các nhà môi trường Thái đã chống đối không ngừng vì nó sẽ ảnh hưởng sinh thái của sông và làm hại an ninh lương thực của người dân dọc theo sông. Các viên chức Thái tạm ngưng dự án trong năm 2017 và 3 năm sau hũy bỏ nó hoàn toàn.25
Tàu tuẩn tiểu của Trung Hoa trên sông Mekong. [Ảnh: China Daily]
Sau khi những người buôn bán ma túy giết chết 13 thủy thủ trong một vụ tấn công 2 tàu chở hàng trong lãnh thổ Thái của Mekong một thập niên trước, Trung Hoa đã gởi các tàu cảnh sát có võ trang Trung Hoa xuống Mekong qua Myanmar và Lào mỗi tháng 1 lần. Những tàu nầy đi đến phần Thái Lan của sông nơi họ gặp các tàu tuần Thái trước khi trở lại Trung Hoa.26 Beijing đã áp lực Bangkok để cho phép các tàu tuần Trung Hoa đi xa hơn nhưng người Thái đã đẩy ra vì lo ngại rằng điều nầy sẽ cho phép Trung Hoa nới rộng tầm kinh tế và chiến lược sâu vào lục địa ĐNA.
Các đập gây nguy hiểm cho ĐBSCL phì nhiêu của Việt Nam
ĐBSCL ở miền nam Việt Nam, nơi có 22 triệu người sinh sống, hỗ trợ một số vùng canh tác phì nhiêu nhất trên thế giới. Một đồng bằng thấp, lớn cỡ Denmark, được tạo nên bởi bùn đất từ sông, một số đến từ Himalayas. Đồng bằng sản xuất 3 mùa một năm, đã biến Việt Nam thành một quốc gia xuất cảng gạo quan trọng. Nhưng đồng bằng chỉ cao hơn mặt biển một chút và dễ bị tồn thương với sự xâm nhập của nước mặn.
Vì những đặc tính đặc thù của đồng bằng, nó ở trong tình trạng dễ tổn thương. Các đập mà Trung Hoa, Lào và Cambodia đang xây trên thượng lưu ngăn chận nước, giữ bùn đất lại và cản trở việc di chuyển của cá. Các quốc gia ở hạ lưu có khoảng 40% nước của họ từ phần sông ở Trung Hoa trong mùa khô và 18% trong mùa mưa, nhưng những bách phân nầy đã giảm rõ rệt bởi các đập ở thượng lưu.27
Sau 2020, phù sa đến ĐBSCL ở Việt Nam được ước tính chỉ còn khoảng 1/3 của mức năm 2007.28 Đập cũng ngăn chận việc di chuyển của cá và được dự đoán làm giảm thu nhập thủy sản trong các quốc gia ở phía nam của Trung Hoa lên đến 22,6 tỉ USD trong 24 năm, theo một nghiên cứu trong năm 2018.29
Kết luận
Tương lai vật chất, sinh thái và kinh tế của Mekong đang bị đe dọa bởi các đập ở thượng lưu. Để cho Mekong vẫn khỏe mạnh và sống sót đòi hỏi Trung Hoa và các quốc gia ĐNA tìm cách chia sẻ nước, cá và bùn đất của sông. Điều nầy cũng bảo đảm rằng Mekong không trở nên một điểm chớp an ninh như Biển Đông.
Beijing có thể giúp làm nhẹ bớt đe dọa hạn hán ở hạ lưu bằng cách cung cấp thêm tin tức về bao nhiêu nước họ chứa lại ở phía sau các đập của họ và đồng ý xả thêm nước trong mùa mưa. Nước nầy rất cần để canh tác ở hạ lưu, nhưng cũng để cứu kỹ nghệ đánh cá ở Tonle Sap, và tránh cho ĐBSCL khỏi bị ngập dưới nước mặn.
Cộng đồng quốc tế, kể cả Hoa Kỳ và Nhật Bản, có thể giúp quốc gia không có bờ biển Lào tính toán làm thế nào để xây dựng tương lai kinh tế mà không xây thêm các đập thủy điện tốn kém và nguy hại cho mồi trường. Nếu Lào quay sang các trang trại gió và mặt trời, các láng giềng Thái Lan và Việt Nam sẽ có khuynh hướng để mua thêm điện từ Lào để giúp thúc đẩy kinh tế của họ.
Chú thích
1 Kay Johnson, Chinese Dams Held Back Mekong Waters During Drought, Study Finds, Reuters, 13 April 2020, https://www.reuters.com/article/us-mekong-river/chinese-dams-held-back-mekong-waters-during-drought-study-finds-idUSKCN21V0U7
2 John Reed, Laos Faces Sovereign Default As Forex Reserves Dip Below $1 Billion, Financial Times, 3 September 2020, https://www.ft.com/content/dc3f5981-4fd9-4e3a-9824-5b9ddf70735e
3 Keith Zhao and Kay Johnson, Taking Power – Chinese Firm to Run Laos Electric Grid Amid Default Warnings, Reuters, 15 September 2020, https://www.reuters.com/article/china-laos/exclusive-taking-power-chinese-firm-to-run-laos-electric-grid-amid-default-warnings-idUSKBN25V15G?edition-redirect=uk
4 Brian Eyler, How China Turned Off the Tap on the Mekong River, Stimson Center, 13 April 2020, https://www.stimson.org/2020/new-evidence-how-china-turned-off-the-mekong-tap/ ; Facts & Figures: Chesapeake Bay Program, https://www.chesapeake.net/discover/facts
5 Eyler, How China Turned Off the Tap on the Mekong River.
6 Tomoya Onishi and Marimi Kishimoto, Rice Prices Hit 6-year High as Thailand and Vietnam Face Drought, NikkeiAsia, 31 March 2020, https://asia.nikkei.com/Business/Markets/Commodities/Rice-prices-hit-6-year-high-as-Thailand-and-Vietnam-face-drought
7 T. Piman and S. Manish, Case Study on Sediment in the Mekong River Basin: Current State and Future Trends, Stockholm Environment Institute, 4 November 2017, https://www.sei.org/publications/sediment-mekong-river/
8 Mekong River Commission, The Council Study: The Study on Sustainable Management and Development of the Mekong River Including Impacts of Mainstream Hydropower Projects (Phnom Penh: Mekong River Commission, 2017), p. 7, https://mrmekong.org/assets/Publications/Council-Study/Council-study-Reports-discipline/180207-Macroeconomic-Assessment-Report-final-5-MG-2.pdf
9 Flood and Drought, Mekong River Commission, https://www.mrmekong.org/topics/floo-and-drought/ (accessed August 20, 2019).
10 Mekong River Commission, The Council Study, p 7.
11 MRC Vietnam Condemns Thai Company’s Contract to Build Xayaburi Dam, Thanh Nien News, 24 April 2012, http://www.thanhniennews.com/politics/mrc-vietnam-condemns-thai-companys-contract-to-build-xayaburi-dam-7641.html
12 Thailand Delays Decision on Power Purchase from Pak Beng Dam, Open Development Mekong, 13 March 2018, https://opendevelopmentmekong.net/news/thailand-delays-decision-on-power-purchase-from-pak-beng-dam/
13 World Bank Group, Lao PDR Economic Monitor: Building a Resilient Health System, June 2020, http://pubdocs.worldbank.org/en/962271591369090988/Lao-Economic-Monitor-June-2020-final.pdf, p 26.
14 Keith Barney and Kanya Souksakoun, Credit Crunch: Chinese Infrastructure Lending and Lao Sovereign Debt, Asia Pacific Policy Studies, 2021;1–20, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/app5.318
15 Zhao and Johnson, Taking Power – Chinese Firm to Run Laos Electric Grid Amid Default Warnings.
16 Barney and Souksakoun, Credit Crunch: Chinese Infrastructure Lending and Lao Sovereign Debt, p 10.
17 Barney and Souksakoun, Credit Crunch: Chinese Infrastructure Lending and Lao Sovereign Debt, p 11.
18 Brian Eyler, Last Days of the Mighty Mekong, Zed Books, 2019, p 220.
19 Shashank Bengali, ‘No Fish’: How Dams and Climate Change Are Choking Asia’s Great Lake, Los Angeles Times, 20 January 2020, https://www.latimes.com/world-nation/story/2020-01-20/how-climate-change-and-dams-threaten-one-of-the-worlds-great-lakes . 9 ISSUE: 2021 No. 34 ISSN 2335-6677
20 National Heritage Institute, Cambodia (Sambor), December 2017, https://n-h-i.org/programs/restoring-natural-functions-in-developed-river-basins/mekong-river-basin/cambodia-sambor/
21 Soth Koemseun, Lower Sesan II Dam Opens, Phnom Penh Post, 18 December 2018, https://www.phnompenhpost.com/national/lower-sesan-ii-dam-opens
22 Phak Seangly and Daphne Chen, Seasan Dam Goes Online, while PM Dismisses Environmental Concerns, 26 September 2017, https://www.phnompenhpost.com/national/sesan-dam-goes-online-while-pm-dismisses-environmental-concerns
23 Guy Ziv, Eric Baran, So Nam, Ignacio Rodriguez-Iturbe and Simon A. Levin, Trading-off Fish Biodiversity, Food Security, and Hydropower in the Mekong River Basin, Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 10 April 2012, https://www.pnas.org/content/109/15/5609
24 National Heritage Institute, Cambodia (Sambor), December 2017.
25 Andrew Stone, Chinese Firm Fails to Convince Locals Over Mekong Blasting, The Third Pole, 29 January 2019, https://www.thethirdpole.net/en/regional-cooperation/mekong-blasting/
26 Michael Sullivan, China Reshapes The Vital Mekong River to Power Its Expansion, National Public Radio, 6 October 2018, https://www.npr.org/2018/10/06/639280566/china-reshapes-the-vital-mekong-river-to-power-its-expansion
27 Mekong: Climate Change Adaptation Strategy and Action Plan, Mekong River Commission, November 2017, p 19, http://mrcmekong.org/assets/Publications/MASAP-book-28-Aug 18.pdf ; Peter T. Adamson, Ian D. Rutherford, Murray C. Pell and Iwona A. Conlan, The Hydrology of the Mekong River, The Mekong River, pp 53-76, 2009, https://www.researchgate.net/publication/279971517_The_Hydrology_of_the_Mekong_River
28 Short Technical Note: Mekong Sediment From the Mekong River Commission Study, p. 8, https://www.mrcmekong.org/assets/Publications/Mekong-sediment-from-the-MRC-Council-Study-Technical-notedocx.pdf?fbclid=IwAR3TpJFwrE_8UT3K6tkiWgFQsRVcYRprMjtOjL8h_EfEibm5uBJL1n9dsa4
29 The Council Study: The Study on the Sustainable Management and Development of the Mekong River Basin, Including Impacts of Mainstream Hydropower Projects (Final Report), Mekong River Commission, December 2017, https://www.mrcmekong.org/assets/Publications/Council-Study/Macro-economic-assessment-report_Council-Study.pdf see also https://www.researchgate.net/publication/279971517_The_Hydrology_of_the_Mekong_River
No comments:
Post a Comment