By Ngọc Linh
May 13, 2016
Người Trung Quốc xem đập thủy điện Tam Hiệp (Three Gorges
Dam) là biểu tượng quốc gia, được ví như Vạn Lý Trường Thành thứ hai vì mức đồ
sộ của công trình thủy điện lớn nhất thế giới cả về mặt kiến trúc lẫn công suất
điện năng. Thật ra, công trình vĩ đại này được người Trung Quốc manh nha từ đầu
thế kỷ 20 nhưng phải đến năm 1994 mới bắt tay xây dựng kéo dài trong mười năm.
Các tổ máy phát điện lần lượt được lắp đặt hoạt động cho đến 2012 mới đạt công
suất cao nhất theo thiết kế gồm 32 turbine cung cấp một phần mười điện năng cho
toàn quốc.
Các cống xả nước trên đập Tam Hiệp hoạt
động – Nguồn: Three Geoges Dam
Tuy vậy, vùng núi Tam Hiệp thuộc tỉnh Hồ Bắc trên con sông
Dương Tử hiện nay không còn bình yên trong vẻ đẹp mê hồn của những dãy núi đá
phủ đầy sương mây mà thỉnh thoảng nền đất bị rung chuyển vì những cơn chấn động
từ lòng đất kể từ khi đập thủy điện Tam Hiệp vận hành. Đó là cái giá phải trả để
đổi lại cho một công trình trị thủy sản xuất điện năng vốn được xem là công
trình biểu tượng của một Trung Hoa hiện đại. Việc xây dựng công trình lớn lao
này mặc dầu vấp phải sự chỉ trích quyết liệt của các chuyên gia thủy điện thế
giới cảnh báo nguy cơ xảy ra các trận động đất quanh vùng nhưng chính quyền Bắc
Kinh kiên quyết thực hiện cho bằng được để thể hiện sức mạnh xây dựng Trung Quốc.
Đập Tam Hiệp trên sông Dương Tử –
công trình thủy điện lớn nhất thế giới, cao 185m – Nguồn: Wiki
Với chiều dài con đập 2.3km, bức tường bê tông dày và cao
185m, đủ sức chặn đứng dòng nước của một trong những con sông hung dữ nhất trên
thế giới nhằm nâng độ cao của nước sông lên 175m so với mực nước biển để tạo
nguồn điện có công suất bằng 18 nhà máy điện nguyên tử, đập Tam Hiệp được coi
là một thách thức công nghệ xây dựng của thiên niên kỷ thứ ba, là Vạn Lý Trường
Thành thứ hai và là một biểu tượng của Trung Quốc.
Theo dòng lịch sử, dự án xây dựng đập Tam Hiệp đã manh nha từ
đầu thế kỷ 20 nhưng phải đợi đến gần một thế kỷ sau mới chính thức được đưa vào
thực hiện. Vào thời Tưởng Giới Thạch nắm quyền, hồ sơ dự án này đã được thiết lập
và nhiều lần đem ra thảo luận vào những năm 30. Đến thời kỳ Mao Trạch Đông những
năm 50 cũng được đưa ra bàn luận cho việc xây dựng nhà máy thủy điện nhưng
không thành do sự chỉ trích của giới chuyên gia do việc đầu tư nhân lực và tài
lực khổng lồ trong khi quốc gia còn nghèo khó. Đến cuối thập niên 80, Đặng Tiểu
Bình lại đưa ý tưởng về một con đập lớn tạo một lượng điện năng thay thế sử dụng
than đá quá gây ô nhiễm môi trường, mở đường hội nhập kinh tế cho vùng Tây Nam
gồm Hà Nam, Hồ Bắc, Hồ Nam và Giang Tây. Nhưng những lời chỉ trích từ dư luận
không làm các nhà lãnh đạo Trung Quốc chùn bước mà ngược lại, còn khiến họ thêm
quyết tâm. Năm 1992, dự án xây dựng đập Tam Hiệp được phê duyệt và nhanh chóng huy
động tài lực chuẩn bị khởi công xây dựng. Tháng 12/1994 công trình chính thức
khởi công, dự án tiêu tốn 180 tỷ nhân dân tệ tương đương gần 27 tỉ USD với số
lượng nhân lực 15,000 người làm việc suốt 10 năm ròng.
Một turbine phát điện hoạt động bên
trong đập thủy điện – Nguồn: Three Geoges Dam
Để hoàn thành đập Tam Hiệp và nhà máy thủy điện với 32 tổ máy
hoạt động, một vách tường ngăn nước cao 185m đã hoàn thành đưa dòng nước sông
Dương Tử cao lên 175m, toàn bộ khu vực Tam Hiệp bị nhấn chìm trong nước, 1.2
triệu con người phải di cư đến vùng đất mới, những di tích có niên đại từ
thời đồ đá mới, nhiều đền thờ Lão giáo và cả những dấu vết của nhiều nền văn
minh địa phương sẽ bị san bằng trong nước. Còn giới khoa học lên tiếng, nguồn
nước sông vốn chứa nhiều phù sa càng bị ô nhiễm hơn vì rác và công trình sẽ làm
nguy hại nhánh sông Hoàng Hà vốn đã bị đứt dòng chảy từ năm 1972 sẽ không còn đủ
nước khi đập Tam Hiệp tích nước sông Dương Tử lên đến 40 tỷ mét khối làm thiếu
hụt nguồn nước ảnh hưởng đến mùa màng nông nghiệp của hàng trăm nghìn nông
dân.ss
Tuy nhiên, tất cả sự mất mát hy sinh của một khu vực đất đai
canh tác để có được một biểu tượng Trung Hoa lớn mạnh đã chiến thắng khi các
van xả của hồ chứa được đóng lại thành công, nâng cao mực nước dần dần cho các
tổ máy phát điện hoạt động. Chính trong khoảng thời gian này, nguy cơ môi trường
và ô nhiễm nguồn nước bắt đầu xảy ra. Những đợt chấn động rung chuyển xuất hiện
thường xuyên hơn như lời cảnh báo một thảm họa không xa khiến dân chúng hoang
mang. Và cuối cùng, ban thực hiện dự án và chính quyền trung ương thừa nhận đập
Tam Hiệp phát sinh nhiều vấn đề ảnh hưởng nghiêm trọng cho môi trường. Sự đánh
đổi đời sống người dân để có một công trình biểu tượng thế giới bắt đầu phải trả
giá bằng cuộc sống bất an không biết lúc nào sẽ xảy ra trận đại hồng thủy khi một
trận động đất bất ngờ xảy ra tại khu vực Tam Hiệp.
Công trình dành cho tàu bè qua lại trên sông Dương Tử – Nguồn:
Three Geoges Dam
Trước đó, giới khoa học trong nước cảnh báo rằng trọng lượng
quá nặng của khu vực trữ nước có thể làm biến đổi địa chất vùng trung tâm Trung
Quốc một cách nguy hiểm, đầu độc nguồn nước và phá hủy môi trường. Khi hồ Tam
Hiệp bắt đầu trữ nước sau khi hoàn thành và lắp đặt bốn tổ máy phát điện, đập
Tam Hiệp đã tạo ra một loạt địa chấn trong khu vực hồ chứa. Giới chuyên môn cho
rằng, con đập được xây dựng ở khu vực dễ xảy ra động đất và một hồ chứa nước
quá lớn có thể tự tạo ra những chấn động mạnh. Chỉ cần một trận động đất trung
bình cũng đủ để gây ra một loạt rung động cho khu vực hồ chứa, dẫn đến lở đất,
xói lở bờ sông gần vùng chấn tâm và hậu quả sẽ khôn lường.
Giới chuyên môn cảnh báo, nếu các con đập trong vùng động đất
Tứ Xuyên bị vỡ, có thể gây nên một cơn đại hồng thủy. Khoảng 1.2 triệu người đã
bị đẩy ra khỏi chốn cư trú của họ khi việc xây dựng đập bắt đầu, gồm 13 thành
phố, 140 thị trấn và 1,350 làng xã đã bị nước phủ chìm khi lượng nước trong hồ
dâng cao với sức chứa là 40 tỷ mét khối. Và từ đây cho đến năm 2017, thêm 100
ngàn dân sẽ bị đẩy đi nơi khác vì nạn đất chuồi và lở bờ. Họ lại sẽ di tản một
lần nữa. Nhưng điều quan trọng là sinh mạng con người sẽ bị tước đi trong trận
động đất. Nhiều người cho rằng chính đập thủy điện Tam Hiệp đã tạo ảnh hưởng
trong cuộc động đất ở Tứ Xuyên hồi năm 2008 khiến 87,000 người chết dù rằng
chính quyền bác bỏ nguồn tin này không liên quan gì đến việc xây dựng đập Tam
Hiệp.
Giữa lúc hạn hán nghiêm trọng, chính
phủ Trung Quốc thừa nhận sai lầm với đập Tam Hiệp – nguồn The Washington Post
Cách đây 8 tháng, giới truyền thông Trung Quốc từng cảnh báo,
nếu không nhanh chóng giải quyết những vấn đề môi trường phát sinh từ đập Tam
Hiệp, thảm họa sẽ khôn lường như nguy cơ lụt lội, xói mòn đồi núi dọc theo sông
Dương Tử. Giới khoa học cảnh báo, Trung Quốc sẽ phải đối phó một thảm họa nếu
các vấn đề môi trường của đập Tam Hiệp không được giải quyết sớm. Theo giới
chuyên môn, hồ chứa nước được tạo bởi đập Tam Hiệp đang bốc mùi và đây là hệ quả
của tình trạng ô nhiễm môi trường. Ước tính có khoảng 14 tỷ tấn rác thải các loại
đã được đổ xuống sông Dương Tử mỗi năm. Chính việc ô nhiễm dòng sông đã làm lượng
cá tầm, cá heo nước ngọt trên sông Dương Tử giảm đáng kể.
Nhiều khu vực trên sông Dương Tử gần vách tường ngăn nước,
rác theo dòng nước trôi về tập trung mỗi ngày. Có khi rác dày đến độ người ta
có thể đi bộ trên đống rác mà không chìm xuống dòng nước. Trước kia, phù sa và
nước thải công nghiệp hòa vào dòng nước chảy đến hạ lưu sông Dương Tử. Tuy
nhiên, khi công trình đập thủy điện hoàn thành, nước bẩn sẽ bị đập ngăn lại gây
ra ô nhiễm. Bây giờ lại cộng thêm rác ứ đọng do người dân sống dọc hai bờ sông
Dương Tử xả xuống.
Mặc dù chính quyền Trung Quốc đang ra sức chống lại nạn ô nhiễm
bằng cách đóng cửa các nhà máy gây ô nhiễm, phủ xanh đất trống quanh hồ chứa để
ngăn chặn hiện tượng xói mòn đất làm tăng trưởng phù sa, xây dựng các trung tâm
xử lý rác thải xung quanh hồ chứa cũng như các khu bảo tồn các loài thủy sản
làm dịu đi những chỉ trích từ nhiều phía, nhưng nguy hại quan trọng là vấn đề
nhân mạng con người khi một cơn động đất lớn bỗng nhiên xảy ra khó tiên liệu
trước.
Rác tràn ngập phía bên tường chắn nước
trên đập Tam Hiệp – Nguồn: Three Geoges Dam
NL – Theo Three Gorges Dam
No comments:
Post a Comment