(As Laos develops, can it make space for wild elephants?)
Anton L Delgado and Beatrice Siviero – Bình Yên Dông lược dịch
Mekong Eye – 5 June 2023
Các con voi Á Châu bị bắt được cưỡi bởi quản tượng và được cho ăn bởi nhóm người bị quyến rũ là một phần diễn hành voi để chào mừng Năm Mới của Lào trong thị trấn lịch sử Luang Prabang ở Lào. [Ảnh: Anton L. Delgado]
Quốc gia từng được biết như ‘đất triệu voi’ nay chỉ còn khoảng 1.000 vẫn sống sót trong hoang dã.
LUANG PRABANG, LAOS – Mae Sengchan và Mae Kham lang thang xuống bờ sông Mekong ở Lào, nhai những buồng chuối và các bó mía.
Ở tuổi giữa đến cuối 50, cặp voi Á Châu có nguy cơ tuyệt chủng được cứu đã qua những ngày đi đốn gỗ của chúng. Cả hai nay được chăm sóc bời Mandalao Elephant Conservation Centre (Trung tâm Bảo tồn Voi Mandalao), một công ty “du lịch tương tác thân thiện” đang cố gắng để cân bằng doanh nghiệp và bảo tồn.
“Những con voi nầy là thành viên của một gia đình. Có lúc chúng như những đứa con gái của tôi, những lúc khác như vợ tôi,” Yot Jouttiphong, quản tượng, một người giữ voi hay người chăm sóc cho Mandalao ở ngoại ô của Luang Prabang ở thượng Lào.
Ông đã làm việc với chủng loại trên 2 thập niên nhưng lo ngại cho tương lai của chúng.
Nguồn: Mapbox
“Voi ở Lào càng ngày càng ít đi,” ông nói. “Tôi hy vọng tô có thể tìm được một giải pháp tốt để gia tăng số voi.”
Lào hiện đại được xây dựng trên vương quốc LanXang cỗ xưa, dịch thành “Đất của triệu voi”. Nhưng nhiều thứ đã thay đổi từ đó.
Theo thống kê mới nhất, đã trên 1 thập niên, được ước tính có dưới 1.000 con voi vẫn còn trong hoang dã ở Lào, với khoảng 500 bị bắt.
Các màn giải trí voi ở Lào được mở lại vào năm nay, chỉ vài tháng sau khi quốc gia bải bỏ tất cả các hạn chế đại dịch.
Các chuyên viên phúc lợi thú vật lo ngại của du khách được mong đợi có thể tạo thêm áp lực cho doanh nghiệp voi bị bắt của quốc gia, lần luột có thể ảnh hưởng đến sự sống còn của đàn hoang dã – một lo ngại gia tăng ở Đông Nam Á (ĐNA), nơi những con thú khổng lồ gặp rủi ro trở thành một món hàng du lịch đơn thuần.
Du khách vội vàng trước diễn hành voi năm mới ở trị trấn lịch sử Luang Prabang, một trong những nam châm du lịch lớn nhất ở Lào, để chụp ảnh hay tự chụp ảnh với những con thú. [Ảnh: Anton L. Delgado]
Voi Á Châu được xem như “có nguy cơ tuyệt chủng” trên Danh sách Đỏ các Loại bị Đe dọa liệt kê một trang mạng các áp lực từ phá rừng và mất nơi cư trú đến săn trộm để lấy ngà.
“Các nhà bảo tồn không thể kiểm soát việc khai quang đất của chánh phủ… ngoài tầm kiểm soát của chúng tôi,” Ingrid Suter, đồng sáng lập Asian Captive Elephant Standards (Tiêu chuẩn Voi bị Bắt Á Châu), một nhóm vận động phúc lợi thú vật, nói. “Đó là lý do dân số hoang dã đã rút lại trong nhiều thập niên.”
Phạm vi lịch sử của chủng loại trải rộng trên khắp lục địa, theo một phúc trình của WWF, thấy rằng voi Á Châu ngày nay bị hạn chế trong 15% của phạm vi đó. Phân nửa của dân số mạnh mẽ của voi hoang dã ở Á Châu 100.000 vào đầu thế kỷ 20th được báo cáo đã biến mất.
“Không có gì xấu để cưỡi voi nếu nó được thực hiện thích đáng. Tôi sẽ không nói về một văn hóa cái họ có thể và không thể làm với truyền thống văn hóa của họ,” Suter nói. “Nhưng không ai muốn con voi bị đau đớn vì du lịch, cho cái lợi của con người. Mọi thứ cần được cập nhật và vặn trong thời gian hiện đại.”
‘Hoang dã không an toàn cho voi’
Những đường phố xinh đẹp của Luang Prang mang một số đông chen lấn duy nhất như du khách chạy để theo kịp với diễn hành Năm Mới Lào vào ngày 13 tháng 4. Một số du khách lao tới phía trước diễn hành để tự chụp ảnh. Trong khi nhiều du khách khác tranh giành lề đường để cho 3 con voi ăn được cưỡi qua thị trấn lịch sử.
Chào mừng Năm mới Phật giáo, được gọi bằng tiếng Lào là pi mai, ở cao điểm lần đầu tiên kể từ đại dịch bùng phát. Điều nầy mang trở lại diễn hành voi, một sự kiện hàng năm được thực hiện cẩn trọng giữa chào mừng và bảo tồn.
“Tôi sống ở Luang Prabang, nhưng chưa bao giờ xem diễn hành voi. Lần nầy tôi đã và là một thành viên của diễn hành. Tôi rất vui để thấy nhiều người ở đây. Nó có nghĩa là du lịch của Luang Prabang sống lại,” Ting Thammavong, mặc quần áo truyền thống Lào khi các đám đông bắt đầu giải tán sau sự kiện, nói.
Hàng ngàn du khách và người địa phương trám đầy đường sá Luang Prabang để tham dự diễn hành voi Năm Mới Lào. [Ảnh: Anton L. Delgado]
Benedikt Göller, viên chức điều hành trưởng của Mandalao ít phấn khởi hơn về diễn hành.
“Tôi không muốn nói bất cứ gì tiêu cực về các sự kiện văn hóa,” Göller nói một ngày sau, tạm ngưng trước khi trả lời khi ông đi trên đường đến trung tâm voi đầy ổ gà.
Mandalao cho phép du khách tương tác với voi chẳng hạn như đi rừng, tránh những việc cưỡi thú khổng lồ gây tranh cãi hay các lề lối gây tranh cải khác.
“Người dân thật sự vui vẻ ngày hôm nay để hỗ trợ một dự án bảo tồn bằng cách chỉ quan sát voi trong nơi cư trú tự nhiên của chúng,” Göller nói, giải thích voi của trung tâm được cứu từ trại công tác. “Nếu chúng tôi có thêm khách, nó có nghĩa là chúng tôi có thể có thêm ngân quỹ để bảo tồn thêm.”
Chín trong số 10 con voi được cứu của Mandalao là những con cái già hơn – gồm có Mae Sengchan và Mae Kham – không thể được thả dễ dàng về hoang dã.
Yot Jouttiphong, một quản tượng của Mandalao, cười khi trách nhiệm của ông, Mae Khamm, một con voi Á Châu 58 tuổi, nóng lòng vói ra vì một buồng chuối. [Ảnh: Anton L. Delgado]
Sự sụt giảm của đàn hoang dã đang tạo nên một lổ hổng lớn như voi trong hệ sinh thái rừng trên khắp ĐNA, theo Prasop Tipprasert, giám đốc dự án của Mandalao. Voi là chỉ dấu của rừng lành mạnh, ông giải thích, thêm rằng “nếu môi trường của anh đủ tốt để hỗ trợ đời sống của voi, bất cứ đời sóng khác có thể ở.”
“Voi là một trong những chìa khóa của một hệ sinh thái được cân bằng,” ông nói. Ông vừa cười vừa gọi voi là “những người gieo hạt giởi nhất” vì bao nhiêu chúng ăn và thải ra.
Prasop thường được ám chỉ như “thầy voi” vì kinh nghiệm của ông trong ngành trở ngược về nằm 1989, khi ông đồng sáng lập Trung tâm Bảo tồn Voi Thái.
Một công ty vận động bảo tồn xuyên biên giới, ông xem rừng của Lào như một ốc đảo của voi, gọi quốc gia là “nơi tốt nhất trên thế giới” để tái giới thiệu.
“Tôi phải đến với bạn bè Lào của tôi để giúp cứu voi Lào vì khi voi Lào lành mạnh, voi Thái được cứu,” Prasop nói.
Mae Kham, một con voi Á Châu 53 tuổi, tắm trong sông Mekong ở gần Luang Prabang, Lào.
[Ảnh: Anton L. Delgado]
Với đàn hoang dã bị tiêu hao quá nhiều ở Lào và trên khắp ĐNA, Suter tin rằng dân số bị bắt sẽ đóng vai trò càng ngày càng lớn hơn trong việc cứu chủng loại.
“Hoang đã không phải là nơi an toàn cho voi. Anh không thể dựa vào voi hoang dã để nâng cao dân số vói Á Châu của toàn khu vực,” bà nói. “Từ tình huống nuôi một loại có nguy cơ tuyệt chủng, anh không đặt tất cả trứng của anh vào cùng một rổ.”
Suter giải thích rằng dân số bị bắt dễ quản lý và học hỏi, nhất là với việc thiếu hụt ngân quỹ, và nhiều câu hỏi về khả năng và ý chí của chánh phủ để theo dõi đàn hoang dã.
Ngay cả với hàng trăm con voi bị bắt ở Lào và ở nơi khác trên khắp ĐNA, Suter không biết bao giờ bà có thể nói voi Á Châu đã được cứu.
“Chúng ta bảo vệ tương lai của dân số voi Á Châu bằng cách có dân số voi bị bắt,” Suter nói. “Nhưng tôi không nghĩ chúng ta sẽ ổn định chủng loại trong đời sống của chúng ta.”
No comments:
Post a Comment