Đăng ngày 10-10-2018 Sửa đổi ngày
10-10-2018
Cảnh sát võ
trang Trung Quốc chuẩn bị chuyến tuần tra chung đầu tiên trên sông Mêkông, cảng
Quan Lũy, Vân Nam. Ảnh tư liệu ngày 09/12/2011 REUTERS
Nhật Bản và 5 nước khu vực sông
Mêkông (Việt Nam, Cam Bốt, Lào, Thái Lan, Miến Điện) ngày 09/10/2018 đã họp thượng
đỉnh tại Tokyo để thúc đẩy một chính sách mới nhằm phát triển toàn vùng theo hướng
kết nối khu vực, lấy trọng tâm là cư dân bên sông và bảo vệ môi trường. Dù
không nói ra, nhưng đề án do Tokyo chủ trì là một nỗ lực nhằm hạn chế đà bành
trướng của Trung Quốc trên vùng lục địa Đông Nam Á. Đài phát thanh Mỹ NPR ngày
06/10/2018 vừa qua đã có một bài phân tích chi tiết về điều được gọi là « Trung
Quốc định hình lại sông Mêkông để tăng cường đà bành trướng – China Reshapes
The Vital Mekong River To Power Its Expansion ».
Bài viết của NPR nêu bật một loạt hoạt
động của Trung Quốc nhằm « chiếm hữu » dòng sông Mêkông, từ việc cho tàu tuần
tra xuống đến tận cửa ngõ vào Thái Lan, tiếng là để bảo vệ an ninh cho tàu bè
đi lại trên sông, cho đến việc xây đập vô tội vạ để làm điện, bất chấp tổn hại
môi trường cho các nước láng giềng ở hạ nguồn.
Nhận xét đầu tiên của phóng viên đài
NPR khi đến Thái Lan, một trong những quốc gia ven bờ Mêkông là tình trạng tràn
ngập du khách Trung Quốc, được ghi nhận là đông đảo hơn bất kỳ du khách đến từ
nơi khác. Đấy cũng là tình trạng chung tại hầu hết các nước Đông Nam Á khác.
Tàu Trung Quốc tuần tra trên sông: Mục
tiêu hù dọa
Vấn đề tuy nhiên không chỉ là du
khách : Hàng tháng đều có một vài chiếc tàu Trung Quốc có võ trang, từ cảng
Quan Lũy (Guanlei) ở Vân Nam (Trung Quốc), xuôi dòng sông, qua Miến Điện và Lào
để đến tận khúc vào Thái Lan.
Chiến thuyền Trung Quốc hụ còi inh ỏi
để báo trước sự hiện diện, rồi đánh một vòng chữ U dài ngay sát đường ranh giới
với Thái Lan, tàu tuần tra Thái Lan có mặt tại chỗ chỉ lặng yên quan sát. Trước
khi rời đi, tàu Trung Quốc lại cho còi hụ một tràng dài và lớn. Đôi khi người
ta thấy bóng dáng một chiếc tàu tuần giang của Lào tháp tùng theo tàu Trung Quốc.
Đối với phóng viên đài NPR, khu Tam Giác Vàng khét tiếng là một
trung tâm buôn bán ma túy, và theo Bắc Kinh, mục tiêu các chiến dịch tuần tra
hàng tháng của lực lượng Trung Quốc, quyết định từ năm 2011, sau vụ 13 thủy thủ
bị giết chết, chỉ nhằm « giúp cho dòng sông biên giới an toàn hơn ».
Thế
nhưng, theo một số nhà phân tích, lý do bảo đảm an ninh chỉ là cái cớ, còn thực
ra mục tiêu chính là hù dọa, răn đe các nước trong vùng.
Chuyên gia Elliot Brennan, thuộc Học
Viện Chính Sách Phát Triển và An Ninh, có trụ sở tại Bangkok, cho rằng sự hiện
diện của chiến thuyền Trung Quốc trên sông Mêkông chỉ nhằm « nhắc nhở các láng
giềng về trọng lượng và uy lực cứng cũng như sắc bén ngày càng tăng của Bắc
Kinh… Trung Quốc ».
Đập thủy điện giúp Trung Quốc khống
chế láng giềng
Bài phân tích của đài NPR không ngần
ngại xem vùng Đông Nam Á là sân sau của Trung Quốc : « Ảnh hưởng kinh tế và
chính trị của Trung Quốc đang gia tăng trên toàn thế giới, đặc biệt là ở Đông
Nam Á, sân sau của họ. Sáng kiến Một Vành Đai và Một Con Đường đang mở rộng
thêm ảnh hưởng của Bắc Kinh, với việc xây dựng đường xá, tàu cao tốc và hải cảng
đang được rốt ráo tiến hành ở Đông Nam Á, giúp cho hàng hóa Trung Quốc tiếp cận
tốt hơn với các thị trường cả trong khu vực lẫn xa hơn nữa ».
Mặt khác, Trung Quốc cũng đang xây dựng
một loạt đập thủy điện trên sông Mêkông, mà theo các nhà phân tích, sẽ sản xuất
ra điện cần thiết, nhưng đặt ra các mối đe dọa lớn cho môi trường, và đặc biệt
là tiếp tục cho phép Bắc Kinh mở rộng quyền kiểm soát của họ trong khu vực.
Theo NPR, đà bành trướng của Trung Quốc
tại Đông Nam Á, đã được cảm nhận và trong nhiều trường hợp, làm dấy lên sự sợ
hãi.
Chuyên gia Brennan nhận định : « Việc
Trung Quốc đồng thời kiểm soát cả Biển Đông lẫn sông Mêkông, về mặt chiến lược,
sẽ kẹp khu vực Đông Nam Á trong gọng kềm ». Đối với ông Brennan, âm mưu của Bắc
Kinh nhằm kiểm soát các dòng sông tại Đông Nam Á là « phần nửa còn lại của cái
gọi là chiến lược tằm ăn dâu (hay cắt lát xúc xích – salami-slicing) của Trung
Quốc trong khu vực. »
Bắc Kinh không có cản lực trong vùng
Mêkông
Theo chuyên gia Brennan, điều đáng ngại
là trên đất liền Đông Nam Á, Trung Quốc không có đối thủ, trong lúc tại Biển
Đông, Bắc Kinh đang vấp phải cản lực từ Mỹ và các đồng minh.
Chiến lược tằm ăn dâu của Trung Quốc ở
Biển Đông thể hiện qua việc từng bước bối đắp và xây dựng trên các rạn san hô
trong vùng biển có tranh chấp của Biển Đông. Tuy nhiên Hoa Kỳ và các đồng minh
hiện đang nhấn mạnh nhu cầu bảo vệ quyền tự do hàng hải trong vùng biển rộng lớn
mà Bắc Kinh cho là thuộc chủ quyền Trung Quốc.
Trong hồ sơ Mêkông, Trung Quốc có một
lợi thế tự nhiên : Đó là việc con sông – tên tiếng Hoa là Lan Thương Giang - đã
bắt nguồn từ cao nguyên Tây Tạng thuộc lãnh thổ Trung Quốc, trước khi chảy qua
năm nước Đông Nam Á trước khi đổ ra Biển Đông.
Chuyên gia Thitinan
Pongsudhirak thuộc Đại Học Chulalongkorn của Thái Lan so sánh như sau : « Không
giống như trường hợp Biển Đông, vùng sông Mêkông không có các cường quốc khu vực
quan trọng khác… Vì vậy, Trung Quốc không phải tranh đấu với Hoa Kỳ hay Úc hoặc
Ấn Độ và tất cả các quốc gia khác, như là ở Biển Đông ».
Từ hơn một thập kỷ qua, Trung Quốc đã
xây dựng các đập thủy điện trên thượng nguồn sông Mêkông, trên lãnh thổ của họ.
Mười con đập đã được xây xong, với nhiều con đập đã được lên kế hoạch.
Đối với chuyên gia Thitinan, vốn đã
nghiên cứu sâu về vấn đề Mêkông và ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc dọc
theo con sông thì tình trạng đó là một hiểm họa cho các nước Đông Nam Á.
« Tôi thấy rằng đó là một tình huống
có thể xấu đi… Nếu có thêm nhiều con đâp được xây dựng, và nước khan hiếm đi
thì... Trung Quốc có thể sử dụng vị trí của họ ở thượng nguồn làm phương tiện
gây sức ép, thậm chí làm công cụ cưỡng chế » các quốc gia ở hạ nguồn.
Theo ông Thitinan, sinh kế của khoảng
60 triệu người ở khu hạ lưu sông Mêkông - Thái Lan, Lào, Cam Bốt và Việt Nam -
phụ thuộc vào dòng sông.
Mở rộng con sông để phục vụ lợi ích
thương mại
Hiện nay, tác hại của
các con đập đã bắt đầu được cảm nhận, nhưng theo NPR, vấn đề không chỉ ngừng ở
đó, mà Bắc Kinh còn có kế hoạch mở rộng và đào sâu một số khúc sông để cho tàu
bè lớn hơn cho thể di chuyển được, từ Vân Nam xuống đến tận Luang Prabang ở
Lào, phục vụ cho lợi ích thương mại của Trung Quốc.
Điều đó có nghĩa là phải phá ghềnh, nạo
vét những đoạn sông hẹp, và các nhà môi trường cảnh báo rằng điều đó sẽ làm thiệt
hại nhiều hơn cho dòng Mêkông và số cư dân lệ thuộc vào con sông.
Trước
phong trào phản đối việc mở rộng con sông, một số đề án đã bị tạm dừng, nhưng
chuyên gia Thitinan cho rằng việc dừng sẽ không lâu do việc chính quyền Thái
Lan bị sức ép rất lớn từ phía Trung Quốc.
« Đối với
Thái Lan, đó là điều mà Trung Quốc ... từng đòi hỏi, và Trung Quốc có một mức
giá khá cao buộc (Thái Lan) phải trả nếu không đáp ứng. Áp lực sẽ tiếp tục ».
Vấn đề, theo ông Thitinan, Bangkok hiện
đang bị kẹt giữa hai áp lực, vì bản thân các doanh nghiệp Thái Lan cũng muốn có
thêm giao dịch với Trung Quốc…
No comments:
Post a Comment