Chương 10: Sự biến đổi dòng sông Mekong tác động lên ĐBSCL

1.    Hệ lụy của việc xả nước trên đập ở thượng nguồn:

• Theo ông Jeremy: Khi các đập nước cùng xả nước "… có thể tăng mạnh tốc độ và lúc đó các mức nước sẽ tăng cao và các giao động mức nước theo các sự kiện theo mùa cho đến hàng ngày, thậm chí hàng giờ. Có tiềm năng sẽ có các đỉnh mức nước hàng giờ cao tới 3-6m ở các thị trấn và các làng bản nằm cách xa 40-50km dưới hạ lưu". 
• Vì mục tiêu tăng lợi ích phát điện trên thượng lưu, các đập không giúp điều tiết nguồn nước ở hạ lưu. Nếu các đập ở thượng nguồn xả cùng lúc với lũ tự nhiên thì lũ có tính nhân tạo sẽ cao hơn rất nhiều. 
• Mỗi năm sông ngòi ĐBSCL nhận chất thải sinh hoạt hơn 600 ngàn tấn chất thải rắn và hơn 100 triệu mét khối nước thải. Về chất thải công nghiệp rắn khoảng 222 ngàn tấn, nước thải công nghiệp hơn 47 triệu mét khối mỗi năm, chưa kể khoảng gần 4.000 tấn rác thải y tế (Source RFA). 
• Tỉnh Vân Nam của Trung quốc - nơi có 14 con đập ở bậc thềm Vân Nam - sản xuất thuốc lá, các chế phẩm sinh học, khai thác mỏ và xuất khẩu chủ yếu là thuốc lá, máy móc và thiết bị điện, các sản phẩm hóa học và nông nghjiệp, cũng như các kim loại màu. 
  Vân Nam đứng đầu Trung Quốc về các loại khoáng sản chứa kẽm, chì, thiếc, cadmi, indi, tali và crocidolit (Wikipedia) và Vân Nam đã khai thác các khoáng sản thiên nhiên này. Từ đó những phế thải hóa học công nghiệp đã được các công ty thải bỏ xuống dòng sông Mekong như: Yunnan Aluminium Co. Ltd., Yunnan Yuntianhua International Chemical Co., Ltd, Vân Nam yên thảo tập đoàn (Tập đoàn thuốc lá Vân Nam, China Tobacco Yunnan Import & Export Co Ltd and Yunnan Hongta) hay nhà máy thuốc lá Khúc Tĩnh, nhà máy thuốc lá Ngọc Khê, nhà máy thuốc lá Côn Minh.
  Sources: http://www.hongta.com/language/vietnam/aboutus/marketv/201511/t20151130_227212.html
  http://www.hongta.com/language/vietnam/aboutus/history/chronicle/2009/
  Ngoài ra, công nghệ chế tạo chính của Vân Nam là sản xuất sắt và thép, nung chảy đồng, hóa chất, phân bón hóa học, tơ sợi và các dụng cụ quang học  (Theo tài liệu "Tỉnh Vân Nam - Yunnan, Trung Quốc - GS Tôn thất Trình - http://tonthat-tonnu.blogspot.com/2015/10/tinh-van-nam-trung-quoc.html).
  Nền công nghiệp của Vân Nam trong năm 2005 như sau:
  - Coal production (64.6214million tons)
  - Crudesteel production (5.1341million tons)
  - Steel production (4.8693million tons)
  - Ten non-ferrous metals production   (1.4744million tons)
  - Cement (28.3262million tons).
  Source: http://english.mofcom.gov.cn/aroundchina/yunnan.shtml


Source: http://china-trade-research.hktdc.com/business-news/article/Fast-Facts/Yunnan-Market
Profile/ff/en/1/1X000000/1X06BVWJ.htm#sthash.X6zJZmYW.dpuf
Tất cả sự sản xuất từ nền công nghiệp của tỉnh Vân Nam đã gây ô nhiễm nguồn nước từ đầu nguồn và đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam đã nhận lãnh hậu quả ấy một cách trầm trọng khi các đập thủy điện ở  đầu nguồn Vân Nam xả lũ xuống đồng bằng.

2. Phá rừng:

• Theo thống kê của Cục Kiểm lâm thì vào năm 2010 cả nước có 1.553,68 ha rừng bị chặt phá và 5.364,85 ha rừng bị cháy trên tổng số diện tích rừng cả nước là 13.118.773 ha, trong đó rừng tự nhiên là 10.348.591 ha và rừng trồng là 2.770.182 ha (Source: Daikynguyenvn).

Diện tích rừng của nước ta đang suy giảm một cách nghiêm trọng
(Ảnh: baogialai.com.vn)

Một khu vực rừng ở huyện Ea Súp (Đắk Lawsk) bị lâm tặc triệt hạ.
(Ảnh: baodaklak.vn)

 

Những cánh rừng nguyên sinh đang dần dần biến mất,
 thay vào đó là các dự án thủy điện.
(Ảnh: daihocxanh.hoasen.edu.vn)

3. Mất cân bằng phù sa:

• Trầm tích lưu vực Mekong khoảng 150 đến 170 triệu tấn/năm. 
• Theo CEWAREC.org - TS Đào Trọng Tứ, Giám đốc Trung tâm Tư vấn phát triển tài nguyên nước và thích nghi biến đổi khí hậu bày tỏ sự lo ngại trước công bố mới đây của Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF) về lượng trầm tích trên sông Mekong giảm trên 50% so với hơn 20 năm trước.  ĐBSCL trung bình nhận khoảng 79 triệu tấn/năm. 
• Các hồ chứa sẽ giữ lại phù sa đổ xuống từ thượng nguồn và điều này gây ra tình trạng giảm lượng phù sa - có nghĩa là làm mất cân bằng dòng chảy, gây sạt lở các bờ sông và mũi Cà Mau sẽ thành từng mảng trôi ra biển.  
• Với dòng chảy giảm (do lượng nước bị giữ trong các hồ chứa), cộng thêm biến đổi khí hậu với mực nước biển dâng cao và hậu quả là nạn nhiễm mặn / salt intrusion tiến rất xa vào vùng châu thổ ĐBSCL. 
• Thời gian qua đã có 265 điểm sạt lở bờ sông, bờ biển, tổng chiều dài hơn 450 km. 
• Biến đổi về lượng phù sa làm tổn thất về đa dạng sinh học, nhất là thủy sản.

4. Thủy sản cạn kiệt, tuyệt chủng:
    (Hình ảnh Chương 12 "Những loài cá sắp tuyệt chủng trên dòng Mekong").

• Nếu tất cả các đập được vận hành thì sẽ mất khoảng 42% sản lượng thủy sản hiện nay, chưa kể việc làm tuyệt chủng các loài cá vì không thể thích ứng với các thay đổi trái với thiên nhiên kể trên hay biến đổi hệ sinh thái của khu vực. 
• Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (World Wide Fund for Nature hay World Wildlife Fund - WWF) & Zed Hogan, phụ trách dự án do WWF và Hội địa lý quốc gia tài trợ cho biết các nhà khoa học tìm thấy cá úc, cá trê, cá đuối gai độc khổng lồ, cá nhái răng nhọn, cá chép lớn, cá tầm (để làm trứng cá muối), cá chiên, cá hô, cá chép khổng lồ cá lăng và cá hồi ở sông Mekong là độc nhất và đang biến mất. Các loài cá này có thể nặng tới hơn 90 kg và dài hơn 1,80 mét.
  Robin Abell, nhà sinh học của WWF cho biết: “Các loài cá khổng lồ là những sinh vật nước ngọt có trọng lượng tương đương với voi và tê giác và nếu chúng biến mất thì thế giới sẽ bất ổn”. 
• Báo Telegraph của Anh đăng bài “Đập thủy điện đe dọa những cá thể cá heo cuối cùng” cho biết số phận cá heo nước ngọt Irrawaddy cuối cùng sống tại vùng nước sâu ở biên giới Lào Campuchia phụ thuộc vào các con đập dòng chính Mekong. Nếu loài cá heo này bị tuyệt chủng, nền kinh tế địa phương sẽ bị ảnh hưởng nặng nề vì tour du lịch trên sông thu hút nhiều khách ngắm cá heo mang lại thu nhập chính cho người dân nơi đây.   
• Một số sinh vật khổng lồ nước ngọt được ghi vào sách đỏ đang bị đe dọa (theo Hiệp hội Bảo tồn Thế giới) như cá úc khổng lồ sông Mekong được coi là loài cá nước ngọt lớn nhất cùng họ với loài cá nhám chó. 
• Khoảng 87% loài cá của sông Mekong là cá di cư và chúng thường tìm kiếm thức ăn, nơi trú ẩn và sinh sản tại các thời điểm và giai đoạn khác nhau. Điều này đã tạo thành sự di cư của cá vì sự sinh tồn. Theo Báo cáo hiện trạng lưu vực năm 2003 của MRC: “Một đập trên dòng chính sông Mekong dưới chân thác Khone sẽ ngăn chặn sự di cư của cá trắng trưởng thành từ các vùng ngập nước và các khu vực khác đến các bãi đẻ trứng phía ngược dòng ở Đông Bắc Campuchia. Tại thời cao điểm của mùa di cư, trong một phút có ít nhất 50.000 con cá di chuyển qua một điểm nhất định trên sông Tonlé Sap”. 
• Trong một báo cáo trình bày tại Hội thảo quốc tế về nghề cá được tổ chức tại Đại học Ubon Ratchathani vào tháng 9 năm 2008, Chris Barlow, Giám đốc Chương trình Thủy sản MRC, khẳng định rằng các đập trên sông Mekong sẽ rất có hại đối với nghề cá dựa vào các loài cá di cư (cá trắng) trên sông Mekong. Tác động đối với nguồn di cư của cá là sự thay đổi mực nước và dòng chảy thường được xác định là động lực di cư của cá. Việc xây dựng các đập nước đã làm biến mất các loài cá di cư đường dài vốn từng trở lại hàng năm để sinh sản trên các thác ghềnh. 
• Việc mở rộng dòng sông sẽ làm nước sông chảy mau hơn và xoi mòn hai bên bờ. Các đá ngầm là nơi sinh sản của tôm cá cũng sẽ bị phá hủy.

 5.    Tình trạng bồi lắng thay đổi

• Theo khoa học sông ngòi, một dòng sông chỉ ổn định khi tình trạng thủy học của nó cân bằng với tình trạng địa chất ở nơi mà nó chảy qua. Khi sự cân bằng nầy mất đi, dòng sông sẽ tự điều chỉnh để lập lại sự cân bằng qua hiện tượng sạt lở, bồi lắng. 
• Sạt lở xảy ra khi bờ hoặc đáy sông mất cân bằng do dòng chảy trong sông đổi hướng hoặc gia tăng vận tốc. Khi vận tốc dòng chảy giảm đi, phù sa sẽ lắng xuống gây bồi lắng. 
• Tình trạng bồi lắng thay đổi khiến cho sông Ba Lai, một nhánh của sông Tiền, đang cạn dần. Ðoạn sông Hậu từ Ða Phước đến thị trấn An Phú một phần bị bồi lắng nên khô cạn nặng, lòng sông chỉ còn rộng hơn 10 m. 
• Cửa Ðịnh An đang bị cát bồi lắp với một mức độ khủng khiếp khiến cho độ sâu ở đây chỉ còn khoảng 3 mét.

Sông Hậu ở Châu Ðốc bị bồi lắng

 6. Gia tăng nguy cơ sạt lở bờ sông và ven biển

• Gia tăng sạt lở đất: Vì gia tăng lưu lượng dòng chảy trên sông Hậu, sông Tiền và kinh rạch trong mùa lũ, nạn sạt lở bờ sông và bờ đê gia tăng.

Sạt lở bờ sông Tiền

Sạt lở bờ sông Hậu tại An Giang
với chiều dài khoảng 100 m, ăn sâu vào đất liền khoảng 20 m.

•  Sông Ba Lai dài 55 km. Dòng chảy của sông Ba Lai yếu, bị phù sa bồi đắp và cửa sông Ba Lai bị nghẽn ở đầu ra cửa biển. 
• Cửa Ba Lai là cửa có chiều rộng nhỏ nhất trong 9 cửa, vì vậy có điều kiện xây đập ngăn mặn.
• Một công trình lớn ở Công Trình Ngọt Hóa Bến Tre là đập Ba Lai, với kinh phí 1.230 tỉ đồng (khoảng 92 triệu Mỹ kim). Hệ thống cống đập này đặt tại khu vực xã Thạnh Trị (huyện Bình Đại) và xã Tân Xuân (huyện Ba Tri), được khởi công ngày 27 tháng 1 năm 2000, đưa vào sử dụng ngày 30 tháng 4 năm 2002. 
• Đập Ba Lai dài 544 m, đỉnh đập cao 3.5m, đáy sông sâu 8m, mặt đập rộng 10m. Cống Ba Lai gồm 10 cửa, mỗi cửa kích thước 8m x 7.2m, chiều rộng thông nước (khẩu độ) 84m, chiều dài thân cống 16m.
• Kể từ ngày hoạt động (2002) vì cửa sông Ba Lai bị cống bít kín, nước sông Ba Lai dồn vào sông Giao Hòa để chảy qua sông Mỹ Tho. Do đó, nước chảy rất xiết và làm cho hai bờ sông đều bị sạt lở. Sông Ba Lai đang dần dần trở thành dòng sông "chết".
  Từ khi có cống đập Ba Lai, nước không thể luân lưu như trước nên bị ô nhiễm, tôm cá ngày càng ít đi, có nơi không còn.
• Cống Ba Lai có lẽ cũng là nguyên nhân chính khiến cho cồn Bà Ðáng ở huyện Châu Thành đang chìm xuống sông Ba Lai.

Cống đập Ba Lai

• Việc lún sụt bờ kè dài 338 m ở thị trấn Tràm Chim, Tam Nông.
• Bờ kè được xây dựng để bảo vệ Tân Châu, nhưng thị trấn nầy đang có nguy cơ chìm xuống sông Tiền.
• Gần đây hơn, bờ kè ở Cà Mau cũng bị chìm xuống sông vì sạt lở.

Sạt lở nghiêm trọng ở Cà Mau

Sạt lở ở Ðồng Tháp

Sạt lở sông Giao Hòa

7.    Nhiễm mặn & Khan hiếm nước ngọt: 

• Mất 40% đồng bằng Cửu Long nếu nước biển dâng một mét. 
• Tổng số phù sa do sông Cửu Long mang trung bình hàng năm khoảng 150 triệu tấn, năm nào mưa lũ lớn lượng phù sa khoảng 240 triệu tấn. 
• 80% phù sa là do lưu vực thượng nguồn cung cấp. 
• Tùy theo ba yếu tố: lưu lượng của sông, thủy triều và gió mà nước ngọt của sông lấn ra ngoài biển trước khi hòa lẫn vào nước biển hay ở cửa sông hay nước mặn chảy ngược vào sông để xâm nhập vào nội địa. Nếu vận tốc yếu, thủy triều lên cao và gió chướng thổi vào, nước mặn xâm nhập sâu vào sông.
•  Ðồng Tháp Mười (Diện tích độ 800.000 mẫu) hằng năm bị ngập lụt lối bốn, năm tháng khi nước sông Cửu Long dâng cao. Biển Hồ Tonlé Sap ở Campuchia và Ðồng Tháp Mười ở Việt Nam là hai nơi lưu trữ nước thiên nhiên, nên đến mùa nước nổi, sông Cửu Long từ từ dâng cao đẩy nước mặn ra biển.
•  Nguyên nhân tình trạng nhiễm mặn là khi lưu lượng nước đổ về ít vào cao điểm của mùa khô tháng 3 tháng 4 thì mực nước biển sẽ dâng và nước biển sẽ ăn sâu vào trong đất liền. Còn lưu lượng hàng năm đổ về nhiều thì nó sẽ đẩy lùi khả năng nhiễm mặn.
•  Toàn thể diện tích bị nhiễm mặn ở đồng bằng Cửu Long trong mùa khô hạn bình thường biến thiên giữa 1.4 và 2.0 triệu ha. Năm nào khô hạn trầm trọng, như năm 1998, diện tích nhiễm mặn có thể lên tới 2.8 triệu ha.
•  Khi độ mặn vượt quá 1%o là đã không thể sử dụng được cho sinh hoạt, nếu vượt quá 4%o, cây không sinh trưởng được và chết. Lúa Oryza sativa không thể canh tác khi nước có độ mặn quá 4 g/l.
• Sự xâm nhập của nước mặn: Nước sông bị nhiễm mặn gây chết hoa màu và cá. Khan hiếm nước ngọt là nỗi bận tâm lớn ở nhiều địa phương ven biển ĐBSCL và người dân vùng ĐBSCL trông chờ vào mạch nước ngầm bằng cách tự đào giếng. Khác với mạch nước ngầm ở đồng bằng sông Hồng hay vùng TP.HCM, mạch nước ngầm dạng túi khi đã được hút lên để sử dụng thì không tái tạo trở lại, vì vậy càng xài nhiều càng cạn kiệt.
• Nếu dẫn nước mặn vào ruộng, lúa sẽ bị lép hạt, chín sớm, năng suất, chất lượng hạt gạo giảm nhiều. Nhưng nếu không bơm nước vào thì lúa chết khát, năng suất cũng giảm 30 – 40%.
• Tại vùng duyên hải và bán đảo Cà Mau, nước mặn xâm nhập sâu vào nội địa vào lúc thủy triều cao. Vùng xâm nhập mặn chủ yếu tập trung ở những vùng giáp biển.
• Năm hạn hán 1993 và 1998, nước ngọt sông Cửu Long xuống rất thấp ở vùng Cà Mau, nên khoảng 1/3 diện tích Cà Mau bị nhiễm mặn 4 g/l muối, không canh tác được.

Những vùng nhiễm mặn nặng nhất thường là
khu vực giáp ranh giữa vùng trồng lúa và nuôi tôm như vùng Cà Mau

• Trong mùa khô 2005 vừa qua, độ mặn tại các trạm quan trắc đã vượt mức kỷ lục với 15,5 g/lít trong sông Vàm Cỏ Ðông, 15,2 g/lít trong sông Vàm Cỏ Tây, và từ 10,8 đến 11,0 g/lít trong sông Tiền và sông Hậu. Ranh giới mặn, tức độ mặn 4,0 g/l, càng ngày càng tiến sâu vào đất liền, trong năm 2005, nó tiến vào đất liền từ 80 đến 120 km, và có nơi lên đến 140 km.
•  Trong dung dịch đất thì độ mặn phải nhỏ hơn 1‰ mới an toàn cho lúa. Còn trên 10‰ thì cây lúa chết. Bây giờ người ta cũng tạo ra vài loại giống lúa chịu mặn, nhưng khả năng chịu mặn cũng chỉ đến 7-8‰.
  (Source: Đất nhiễm mặn- RFA)
•  Hệ thống thủy lợi ÐBSCL sau 1975 do đoàn Quy hoạch Thủy lợi ÐBSCL (ÐQHCL) đảm nhiệm. Mục đích của đoàn là biến tất cả đất đai có thể trồng trọt còn lại ở ÐBSCL thành ruộng có thể trồng nhiều vụ một năm, nhằm đạt chỉ tiêu 20 triệu tấn lúa/năm trong kế hoạch ngũ niên 1975-1980.
  ÐQHCL gồm một số chuyên viên thủy lợi của miền Bắc, được đưa vào miền Nam để khảo sát, nghiên cứu và thiết lập kế hoạch khai thác tiềm năng thủy lợi ở miền Nam. Họ đã không nghiên cứu những đặc tính khác biệt nhau giữa đồng bằng sông Hồng và sông Cửu Long, mà đã áp dụng phương pháp trị thủy của miền Bắc, vốn phát sinh từ Trung quốc. Phương pháp này là sự đào đắp, vì chỉ cần đào kinh để dẫn nước và đắp đê để chận nước. Ở Ðồng bằng sông Hồng, một hệ thống đê điều kiên cố được đắp dọc theo bờ sông để ngăn chận nước lũ và một hệ thống kinh đào để dẫn nước sông vào nơi thiếu nước ngọt cho thâm canh tăng vụ trong mùa khô. Dựa theo phương cách nầy, họ đắp đê ngăn lũ, xây đập hoặc cống ngăn mặn dọc theo duyên hải, dọc theo sông ở hạ lưu thường bị nước mặn xâm nhập, dọc theo hai bờ sông Cửu Long, nơi nước lụt tràn bờ.
  Về phương diện thủy học, hệ thống thủy lợi ở ÐBSCL đã làm thay đổi cơ chế thủy học (flow regime) tự nhiên của ÐBSCL, mà hậu quả là thay đổi tình trạng lũ lụt ở ÐBSCL, gia tăng mức độ sạt lở và bồi lắng ở lòng lạch và cửa sông, và có khả năng ảnh hưởng đến việc xói mòn của bán đảo Cà Mau và giúp cho nước mặn xâm nhập vào đất liền xa hơn, lâu hơn và cao hơn.
  Về phương diện môi trường, hệ thống thủy lợi ở ÐBSCL làm nhiều vùng ở hạ nguồn bị nhiễm nước phèn (acid water) nhiều hơn

Shrimp farmer Nguyen Van Boi walks the perimeter of his shrimp farm
on the island of Phu Thanh.
    Image Credit: Luc Forsyth and Gareth Bright, via drone.

Shrimp farmer Tan Van Vu stands in front one of his drained ponds.
Photo by Luc Forsyth.

The cracked surface of an island in the Mekong River
in Northern Thailand’s Loei province,
160km downstream from China’s Xayaburi dam
     

Nguồn: Trung tâm Khí tượng thủy văn Kiên Giang - Đồ họa: Tấn Đạt

Một thửa đất (xã Biển Bạch, huyện Thới Bình, Cà Mau) trước đây là vườn dâu,
nay bị nước mặn xâm nhập khiến dâu chết hàng loạt, đất xác xơ
Ảnh: Kiên Thành

• Theo bản tin Dân Trí ngày 18 tháng 2 năm 2016: Diện tích lúa đông xuân của tỉnh Bến Tre đang bị thiệt hại nặng nề do hạn hán, xâm nhập mặn gây ra. Hàng ngàn hecta đang chết dần, chết mòn nên nông dân quặn thắt lòng cắt lúa đem về cho bò ăn.

Lúa bị héo từ từ nên ông Lâm buộc phải cắt về làm thức ăn cho bò

Hầu hết diện tích lúa đều bị chết dần, chết mòn trên đồng khô hạn
Source:
http://dantri.com.vn/xa-hoi/lua-chet-vi-han-man-nong-dan-quan-long-cat-cho-bo-an-20160218161701325.htm

• Theo TS. Lê văn Bảnh - Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL - trong buổi phỏng vấn của chương trình "Chào buổi sáng 20/2/2016) cho biết thì nhà nước đang có giống lúa lai ST-20 và F1 HR182 chịu mặn 4‰. để chống lại việc lúa bị nhiễm mặn nhất trong vòng 100 năm tại ĐBSCL hiện nay đang hoành hành các tỉnh Kiên Giang, Trà Vinh, Bến Tre, Gò công và Sóc Trăng. Trong khi đó, theo tin tức nông nghiệp của VN thì độ mặn trên các đồng lúa tại Hậu Giang hiện nay vào tháng 2/2016 giao động từ 7.3 - 9‰

8. Mực nước sông quá thấp và tình trạng hạn hán

• Lào cần phát triển thuỷ điện, Thái Lan muốn chuyển nước Mekong xuống lưu vực sông Chao Phraya ở phía nam, Campuchia dự định tăng vụ và tăng diện tích tưới trong mùa khô. Những điều trên sẽ làm cho ĐBSCL gánh hậu quả nặng nề nhất do ở cuối nguồn là thiếu nước trong mùa khô. 
• Lại thêm tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng nên mặn thâm nhập sâu trên toàn vùng đồng bằng.
• Cuối năm 2003 và đầu năm 2004 là thời gian tuyệt vọng trên Biển Hồ. Cơn lũ mùa Hè thấp hơn. Thời điểm Tonlé Sap chảy ngược vào Biển Hồ đến trễ hơn và cũng chấm dứt sớm hơn. Thay vì 5 tháng con sông đổi dòng nay chỉ còn có 3 tháng. Mùa lũ thiếu ngập lũ và cá thì không đủ thời gian để tăng trưởng sinh ra thất thu cá.
• Vì nguồn lợi thủy sản ĐBSCL cạn kiệt, vùng ven biển Trà Vinh thuộc các huyện Cầu Ngang và Duyên Hải & huyện Gò Công Đông tỉnh Tiền Giang trong mấy năm gần đây rộ lên phong trào đi săn bắt các loại cua, nghêu, sò huyết sò con và cá kèo giống.
• Hàng năm, khi vừa hết Mùa Mưa, mực nước sông Mekong bắt đầu ổn định và con sông Tonlé Sap lại chảy xuôi dòng, cá từ Biển Hồ đổ vào các nhánh sông Mekong. Đây cũng là thời điểm của Ngày Hội Nước  được tính theo tuần trăng vào khoảng tháng 11 diễn ra trước Hoàng Cung, khu mà người Pháp gọi là Quatre Bras /Chatomuk, nơi bốn nhánh sông Mekong hội tụ.
• Báo Phnom Penh Post 31/10/2015 Thủ tướng Hun Sen đã phải ký sắc lệnh huỷ bỏ ngày Lễ Hội Nước Bon Om Tuk dự trù tổ chức vào ngày 24 tới 26 tháng 11 "do mực nước sông quá thấp và tình trạng hạn hán”. Đây là lần thứ tư trong vòng 5 năm chính phủ Hun Sen đã phải huỷ bỏ Lễ Hội Nước truyền thống hàng năm của lễ hội đua thuyền trên sông Tonlé Sap.

Lễ Hội Nước Bon Oum Tuk trên sông Tonlé Sap trước Hoàng Cung
[nguồn: internet]

• Bán lúa non vì hạn, mặn: Theo bản tin của báo Người Lao động ngày 19 tháng 2 năm 2016 thì vì sợ lúa mất trắng do hạn hán kéo dài, nguồn nước bị nhiễm mặn nghiêm trọng, nhiều nhà nông tỉnh Sóc Trăng đã phải bán cả lúa non để gỡ gạc một phần chi phị Ngoài ra, tại huyện U Minh Thượng (tỉnh Kiên Giang), lúa bắt đầu chết ở nhiều nơi do thiếu nước ngọt. Trong khi đó, tại tỉnh Hậu Giang, nước biển Tây lẫn biển Đông đang xâm nhập sâu vào nội đồng khiến hàng trăm ha lúa bị mất trắng. Trước tình hình này, không còn cách nào khác, những người không có điều kiện bơm nước ngọt phải bán vội ruộng lúa của mình.

Hàng trăm ha lúa mới sạ ở Sóc Trăng sắp bị mất trắng do hạn, mặn
Ảnh: THANH SANG
Sources: http://nld.com.vn/kinh-te/ban-lua-non-vi-han-man-2016021922142704.htm
http://www.baomoi.com/Ban-lua-non-vi-han-man/c/18693256.epi

Từ trước Tết Nguyên đán đến nay, con kênh Bưng Con
(xã Viên An, huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng) gần như khô cạn. Ảnh: Dân việt
Source:
http://baomoi.press/nhung-hinh-anh-chua-tung-co-trong-100-nam-qua-o-mien-tay.html

Lúa Xuân Hè ở Sóc Trăng không có nước bơm.
Ảnh: TTXVN (2016)

Lúa ở huyện Cầu Ngang và Trà Cú (Trà Vinh) bị hạn & ngập mặn năm 2016

Vườn cây ăn trái ở Vĩnh Long, Hậu Giang và Sóc Trăng bị thiệt hại vì hạn mặn

Cá nuôi của nông dân Bến Tre chết trắng kênh vì nước nhiễm mặn. Ảnh: Zing.vn

• Theo nguồn tin của VN: Thủ tướng quyết định hỗ trợ 85,1 tỷ đồng từ nguồn dự phòng ngân sách trung ương năm 2015 cho 6 tỉnh khắc phục hậu quả hạn hán và xâm nhập mặn vụ Hè Thu 2015.
  6 tỉnh được hỗ trợ gồm: Quảng Trị (15,7 tỷ đồng), Đắk Lắk (22,4 tỷ đồng), Đắk Nông (17,6 tỷ đồng), Long An (9,3 tỷ đồng), An Giang (10,7 tỷ đồng), Đồng Tháp (9,4 tỷ đồng).
  (Source: http://news.zing.vn/Ho-tro-6-tinh-khac-phuc-han-han-xam-nhap-man-post629409.html) 
• Theo tin Việt Báo vào tháng 2 năm 2016 rằng Thái Lan đã chuyển nguồn nước Mekong vào vùng lúa của Thái Lan: Trong bản tin ngày 29/1, tờ Bangkok Post dẫn lời phát ngôn viên Cục Thủy lợi Hoàng gia Thái (RID) Thanar Suwattana cho hay cơ quan này đã tiến hành bước đầu tiên mà không hề tham vấn các nước có liên quan trong đó có Việt Nam và điều này khiến cho sản lượng lúa xuất khẩu của VN bị đe dọa do thiếu nguồn nước ngọt vào mùa khô
  (http://vietbao.vn/Cong-nghe/Thai-Lan-chuyen-nuoc-song-Me-Kong-Gao-Viet-lam-nguy/158299407/217/) 
• Theo TS Nguyễn Nhân Quảng, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Quản lý Tổng hợp Tài nguyên Nước (CIWAREM), nguyên Phó tổng Phó tổng thư ký Ủy ban Sông Mê Kông VN: Tại vùng tam giác vàng Myanmar - Lào - Thái Lan có một con sông nhánh là sông Cốc. Thái Lan định làm dự án ngăn nước trên dòng sông này, nguồn nước sẽ lấy từ sông Mekong, nhưng đầu tiên sẽ đào một tuynel (*) để bơm nước chuyển sang sông Chao Phraya- là con sông lớn của Thái. Trong dự án mới này ngoài sông Mekong, Thái Lan định chuyển nước từ sông Moei và Salween, theo Hiệp định Mekong năm 1995, thì chuyển nước dòng nhánh trong mùa mưa sẽ không ảnh hưởng nhiều, nhưng nghiêm cấm chuyển nước trong mùa khô. 
• (*) đường hầm dẫn nước (Tunnel à Eau)

9.    Thất thu vụ mùa

• Vấn đề đồng bằng Sông Cửu Long là vấn đề toàn cầu, vì ĐBSCL không phải là vựa lúa của riêng Việt Nam vì Việt Nam hiện xuất khẩu 1/5 - 1/4 lượng lúa gạo thế giới.
• Từ việc thất thu mùa màng, ngoài việc thiếu gạo xuất khẩu, nó sẽ đưa đến tình trạng gạo ngoại tràn qua VN.
• Mới đây nước Nga loan báo cấm nhập khẩu gạo trong đó Thái Lan và Việt Nam. Cơ quan hữu trách Nga cho rằng gạo Việt Nam có nhiễm dư lượng thuốc diệt cỏ. Trên báo Tuổi trẻ ngày 14/12, ông Trương Thanh Phong chủ tịch hiệp hội lương thực Việt Nam phủ nhận cáo buộc vừa nói, ông thêm rằng gạo Việt Nam xuất khẩu đi hàng trăm nước, trong đó có thị trường khó tính là Nhật Bản.
  Gạo Việt Nam vào được Nhật là vì đáp ứng đầy đủ 267 tiêu chuẩn về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm. Các nhà nhập khẩu Nga không mở tín dụng thư mà thường là mua hàng trả chậm từ 90 tới 120 ngày.
  

Tiền Giang: Hàng nghìn hộ dân cù lao gặp khó khăn do lúa chết trắng
Source: http://m.tinmoitruong.vn/doi-song/tien-giang--hang-nghin-ho-dan-cu-lao-gap-kho-khan-do-lua-chet-trang_43_46476_1.html

10. Hệ luỵ của việc đường sông bế tắc:

• Việc đi lại học hành, việc cấp cứu trị bệnh, việc tiếp cận với các cơ sở văn hoá và mưu sinh cũng đều gặp khó khăn. Chi phí vận tải hàng hoá tăng dẫn đến nông sản bị ép giá, nông sản hư hao.

11. Động đất: 

• Hiểm họa địa chấn đã liên quan đến việc xây dựng đập thủy điện ở thượng nguồn Mekong ở Trung quốc. Nhìn lại danh sách những trận động đất ở Trung quốc sau đây ta sẽ nhận ra rằng sự xây dựng đập thủy điện đã làm xáo trộn địa hình, địa chất, nên đã gây chấn động mạnh:
  • Động đất Thông Hải 1970 vào ngày 4 tháng 1 năm 1970 tại huyện Thông Hải, tỉnh Vân Nam, cường độ 7.7
  • Động đất năm 2011 ở Vân Nam là một trận động đất có cường độ 5.4 độ Richter. Nó nối tiếp hơn 1.000 chấn động nhỏ khác ảnh hưởng đến các khu vực trong hai tháng trước đó.
  • Một loạt trận động đất ở Vân Nam vào tháng 9 năm 2012 có cường độ 5.6 
• Những con đập thủy điện do Trung quốc xây ở Vân Nam trên thượng nguồn sông Mekong đã là nguyên nhân giáng họa cho cư dân quanh vùng khi động đất vì Vân Nam là vùng đất của động đất. Sự trượt của các mảng kiến tạo đất bị xê dịch, giao động khi xây đập sẽ kéo theo sự vỡ đập và chuỗi đập liên tiếp sẽ vỡ theo. 
• "Một số chuyên gia kỹ thuật Trung Quốc đang khảo cứu thủy văn tại Lào, biết họ có ý muốn tạo một hành lang thủy lộ ở từ Vân Nam xuống Lào và tiếp tục kéo dài qua thác Khone của tỉnh Champasak của Lào đến Cambodia nhằm tạo điều kiện cho các con tàu có tải trọng khoảng 150 tấn đi lại dễ dàng..". Điều trên làm chúng ta sẽ hiểu ra được rằng chuyện xây đập chỉ thuần túy nhìn vào cái lợi trước mắt mà gạt bỏ đi hậu quả xây đập gây động đất. 
• Theo tài liệu của nhà văn Ngô Thế Vinh:
  “Theo USGS (Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ), vùng Tây-Nam Trung Quốc bao gồm tỉnh Vân Nam, có nhiều “hoạt động địa chấn (seismically active)”. Các trận động đất liên tiếp tàn phá Trung Quốc trong thế kỷ trước và đầu thế kỷ 21 thường có “tâm địa chấn (epicenter)” nằm trong khu vực này.
  Cũng theo Tân Hoa Xã (Xinhua), do Vân Nam là vùng động đất nên chỉ trong vòng 50 năm qua đã có tới 11 trận động đất lớn hơn 6 độ Ritchter. Có thể điểm qua các trận động đất ở Vân Nam trong thập niên đầu của thế kỷ 21 này:
  • Vào năm 1990, một trận động đất M6 đã xảy ra gần nơi xây đập Tiểu Loan (Xiaowan) trên dòng sôngMekong. 
  • Ngày 15/01/2000, hai trận động đất 5.9 và 6.5 ở Vân Nam
  • Ngày 21/07/2003, động đất 6.0 ở Vân Nam
  • Ngày 31/08/2008, động đất 6.1, ở hai tỉnh Vân Nam và Tứ Xuyên với hậu chấn, tâm địa chấn rất gần với vùng động đất 7.9 xảy ra trước đó 3 tháng (12/05/2008)
  • Ngày 09/07/2009, động đất 5.7 ở Vân Nam với 8 hậu chấn” 
• Theo giáo sư Shunzo Okamoto thuộc đại học Tokyo thì sức nước hãm ép của hồ chứa có thể gây động đất. 
• Giáo sư Seiji Otake, nguyên Giám đốc nghiên cứu về động đất của Trung Tâm Quốc Gia Phòng Tránh Thiên Tai Nhật Bản đã đưa ra nhận định “có tới 90 phần trăm xác suất là các hoạt động địa chấn gia tăng ở vùng có những con đập cao hơn 100 mét”.