(Inside Venice's bid to
hold back the tide)
Antonia Windsor – Bình Yên Đông lược dịch
The Guardian – 16 June 2015
Một phụ nữ đi qua Piazza San Marcos bị ngập nước.
Thủy triều thường dâng trên 130 cm vào mùa
đông. [Ảnh: Andre Pattaro]
Với thành phố từ từ chìm xuống đầm và
mực nước biển tiếp tục dâng cao, dự án ngừa lụt MOSE trị giá 5,4 tỉ Euro bị
đình trệ sẽ phải chống chọi với thiên nhiên.
Vào cuối mùa hè nầy, các giai đoạn cuối cùng của dự án ngừa
lụt MOSE [MOdulo Sperimentale Elettromeccanico, Experimental Electromechanical
Module (Bộ phận Thí nghiệm Điện Cơ)] của Venice sẽ bắt đầu hoàn tất khi các
cánh cửa đến nơi và được lắp vào nền bê tông ở đáy đầm Venice. Các cánh cửa, được đặt ở 3 cửa lạch nơi nước
ra vào đầm, có thể được đóng và mở riêng biệt để kiểm soát dòng nước và triều
cường, hay acqua alta, gây khó khăn cho Venice trong mùa đông.
Các cánh cửa sẽ hoạt động gần giống như Lá chắn Thames của
London, dựa vào kiến thức và kinh nghiệm chia sẻ với câu lạc bộ ngừa lụt,
I-STORM (International Network for Storm Surge Barrier Managers (Hệ thống Quốc
tế các Quản trị viên Lá chắn Giông Tố)), mà London và Venice là thành viên.
Ở trung tâm vận hành MOSE trong nhà thờ cũ của Kho đạn
Venice, 9 người đang nhìn vào các màn hình kỹ thuật cao với đồ thị, biểu đồ và
sơ đồ đang theo dõi tình hình của đầm.
Trong gần 5 năm nay, họ đóng mở các cửa tưởng tượng, mô phỏng phòng
chống lụt như thật. “Các cửa sẽ bắt đầu
hoạt động ngay sau khi chúng được lắp.
Đó là phần dễ nhất còn lại của công tác,” Roberto Chiarlo, quản lý của
nha hệ thống theo dõi và đo đạc môi trường Thetis, cho biết như thế.
Dự án lá chắn ngừa lụt MOSE trị
giá 5,4 tỉ Euro của Venice
có thể đối phó với triều cường cao 3 m. [Ảnh:
Vincenzo Pinto]
Phần khó khăn – đúc nền bê tông
nặng 23.000 tấn và đặt xuống đáy đầm – đã được hoàn tất. Việc chuyển giao các cánh cửa gồm có 1 cửa phòng
hờ cho mỗi cửa lạch, giúp cho các cánh cửa được tháo ra và bảo trì mỗi 5 năm mà
không làm gián đoạn hoạt động của lá chắn.
Mỗi bản lề của cửa sẽ có một máy ảnh không thấm nước để giúp vận hành
một cách chính xác.
Trung tâm đã mô phỏng sự vận hành
các cánh cửa từ năm 2011, thu thập dữ kiện để thiết lập mô hình toán và thống
kê dùng để hỗ trợ cho các quyết định.
Chiarlo nói, “Chúng tôi hoàn toàn kiểm soát trong thực tế. Chúng tôi biết phải nâng cửa lên bao nhiêu độ
để có hiệu quả nhất. Chúng tôi có thể
tiên đoán sự di chuyển của triều trong 5 ngày tới và xem nếu có thể biết trước ngập
lụt.”
Các yếu tố được xem xét là gió,
mực nước, sóng, áp suất và ngập lụt từ sông.
Các lá chắn có thể đối phó với triều cường cao 3 m và bảo vệ Venice
trong một thế kỷ. Chiarlo nói, “Thương
cảng sẽ bị ảnh hưởng mỗi khi lá chắn được nâng lên và tốn hàng ngàn đô la tiền
điện. Chúng ta cần bảo vệ Venice nhưng
chúng ta cũng có những hoạt động kinh tế ở Venice và sẽ có xung đột giữa 2 bên
– do đó sẽ cần thương thảo cho mọi quyết định.”
Từ khi mô hình MOSE được đề nghị
lần đầu vào năm 1988, nó phải đối mặt với một hàng rào chống đối từ những nhà
hoạt động môi trường cho rằng nó sẽ thay đổi tính đa dạng sinh học của đầm –
nhưng Chiarlo phản bác cáo buộc của họ.
“Chúng tôi đã đánh giá ảnh hưởng và khi các cửa chỉ được nâng lên vài
giờ; ảnh hưởng sẽ rất ít,” ông nói.
Bên trong trung tâm vận hành MOSE.
[Ảnh: Antonia Windsor]
Ở một phe khác, nhiều người rất
quả quyết về ảnh hưởng của lá chắn đối với môi trường tự nhiên của các đảo
trong đầm, thường bị thiệt hại nặng nề trong mùa lụt. Matteo Bisol, quản lý của vườn nho Venissa
trên đảo Mazzorbo, nói: “Trận lụt lịch sử ngày 4 tháng 11 năm 1966, với mực
nước lên đến 194 cm, đánh dấu sự kết thúc nền nông nghiệp của đầm và hủy hoại
hầu hết cây cối trong đầm. Có rất nhiều
nhà làm rượu nho trong đầm vào thế kỷ 19th nhưng tất cả đã biến mất
khi chúng ta quyết định phục hồi vào năm 2002 bằng những vườn nho có bờ tường
bao quanh từ năm 1300. Trong những năm
vừa qua, acqua alta đã đến Venissa, nhưng nho vẫn còn sống. Với lá chắn MOSE, hy vọng chúng sẽ được bảo
vệ trong tương lai.”
Hơn nữa, một phân tích chi
phí-lợi ích mới đây cho thấy rằng lá chắn sẽ được hoàn trả trong 50 năm vì cắt
giảm chi phí bảo trì và sửa chữa do ngập lụt hàng năm.
Acqua alta xảy ra thường xuyên
trong mùa đông. Paolo Canestrelli, giám
đốc trung tâm tiên đoán và theo dõi thủy triều của thành phố, cho biết, “Đối
với những ai không phải là người Venice, họ luôn ngạc nhiên khi thấy người dân
ở đây dễ dàng vượt qua hiện tượng triều cường và mực nước cao bất thường. Chúng tôi có một loạt các biện pháp uyển
chuyển để hạn chế phần nào của vấn đề.
Còi báo động trên khắp thành phố khi triều cường được tiên đoán; tin tức
được cung cấp tức thời qua mạng và điện thoại di động; cầu ván tạm được dựng
lên ở những nơi có nhiều người đi bộ, trong khi một số tuyến giao thông thủy
công cộng được biến thành tuyến giao thông cho mọi thời tiết.”
“Chúng tôi phải cứu xét rằng
triều cường có thể kéo dài 2 giờ 30 phút và cư dân, doanh nghiệp và vận tải
được báo động kịp lúc để sửa soạn các tuyến đường thay thế, chuyển hàng hóa đến
nơi an toàn và mang ủng. Họ biết rằng
trong 2 giờ thủy triều sẽ trở ra biển.
Venice luôn luôn cho thấy khả năng thích ứng.”
Dominic Standish, học giả và tác
giả của Hiểm họa Môi trường ở Venice? Huyền thoại và Thực tế (Venice in
Environmental Peril? Myth and Reality), đồng ý rằng người dân Venice luôn luôn
thích ứng với những vấn đề đặc thù của việc sinh sống trong đầm. “MOSE là sự tiếp nối truyền thống của Cộng
hòa Venice, can thiệp vào đầm để đối phó với các đe dọa thiên nhiên. Người Venice cổ xưa xây kè biển và chuyển 2
sông lớn – đây là những dự án kiến tạo khổng lồ. Cộng hòa Venice chịu thiệt hại nhiều hơn ngập
lụt của chúng ta hiện nay. Người dân
thường chết vì ngập lụt. Họ không thể
tiên đoán. Venice chưa bao giờ được bảo
vệ tốt hơn như hiện nay.”
Jonathan Keates là chủ tịch của
Quỹ Hiểm họa ở Venice (Venice In Peril Fund) có trụ sở ở Anh, đã nhận được 2
triệu bảng Anh từ việc bán pizza hiệu Pizza Express Veneziana từ năm 1977 cho
công tác phục hồi và bảo tồn trong thành phố.
Ông đồng ý rằng Venice đang ở vị thế mạnh: “Thành phố, về mặt môi
trường, ở trong tình trạng tốt hơn bao giờ.
Việc nạo vét thường xuyên các kinh rạch làm giảm ảnh hưởng của nước biển
dâng, và lá chắn MOSE – mặc cho những tiên đoán tận thế - có lẽ là yếu tố quan
trọng để ngăn ngừa ngập lụt trong một thời gian dài, và sự sụt lún của thành
phố đã được bớt đi từ khi máng dẫn nước được xây để không cần bơm nước ngầm
nữa.”
Venice là một nhóm gồm có 124 đảo
có người ở bắt đầu từ thế kỷ thứ 7th rồi dần dần kết hợp vào thành
phố như chúng ta biết hiện nay. Người
Venice luôn luôn chinh phục đất đai từ đầm và bảo vệ từ biển. Những lâu đài cũ mỹ miều, khuôn mặt đẹp của
thành phố, là một kỳ công của kiến tạo trung cổ. Được xây trên các cọc gỗ và không có xi măng,
các công trình được thiết kế để di chuyển và thích ứng với mức lún không đồng
đều của đất ở bên dưới. Standish giải
thích: “Tiến trình tự nhiên của đầm là khô ráo hay biến mất dưới mặt biển. Để bảo tồn Venice, phải luôn luôn can thiệp
vào tiến trình tự nhiên của sự kiện.”
Venice lại bị ngập. [Ảnh:
Reuters]
Từ mùa hè năm ngoái, công tác
trên lá chắn ngừa lụt đã chậm lại, vì cuộc điều tra đang xảy ra liên quan đến
tham nhũng chung quanh dự án MOSE. Cáo
buộc hối lộ và tài chánh phi pháp của các đảng phái chánh trị khiến cho 35
người bị bắt hồi tháng 6. Trong số người
bị bắt có Giovanni Mazzacurati, nguyên chủ tịch của Consorzio Venezia Nuova,
tập đoàn phụ trách dự án và có trách nhiệm bảo vệ đầm. Mazzacurati bị tố cáo chuyển ngân cho thị
trưởng Giogio Orsonio để tài trợ cho cuộc vận động tranh cử của ông vào năm
2010. Theo các cuộc điều tra, mạng lưới
hối lộ và quà cáp liên quan đến nhiều chánh trị gia. Orsonio bị bắt cùng với cựu thống đốc của
Veneto Giancarlo Galan, bị giam một thời gian ngắn ở Milan trước khi bị quản
thúc tại gia ở Padua, bắc Italy.
“Có những khó khăn sau vụ bắt bớ
ngày 4 tháng 6 năm 2014. Sự kiểm soát và
điều hành gia tăng. Mọi việc đều chậm
lại, và thời biểu bị lùi vài tháng.
Nhưng đó là cái giá phải trả cho pháp lý.”
Lá chắn ngừa lụt đáng lý phải
được hoàn tất và bắt đầu hoạt động vào đầu năm tới, nhưng một số người dèm pha
cho rằng nó không thể hoàn tất cho đến 2018 hay 2020. Tuy nhiên, với chi phí 5,4 tỉ Euro (3,9 tỉ
bảng Anh) mà chánh phủ Italy phải gánh chịu, sẽ không có đường tháo lui. Dự án sẽ được hoàn tất.
Hermes Redi, tổng quản trị của
MOSE, nói: “Tôi tin rằng khi chúng tôi bắt đầu sẽ không còn tranh cãi. Đầm được quản lý tốt hơn khi các cửa được vận
hành.”
Redi nói rằng Venice đã “chìm” 23
cm trong thế kỷ qua vì nước biển dâng và sụt lún đất, phần lớn do khai thác
nước ngầm, đã chấm dứt từ thập niên 1970s.
“Chúng ta không có vấn đề sụt lún ở Venice trong 50 năm qua. Vấn đề hiện nay là nước biển dâng. Với các lá chắn nầy chúng ta sẽ là thành phố
duy nhất trên thế giới được bảo vệ nếu mực nước biển dâng lên 1 m – nếu mực
nước lên cao hơn 1 m, không phải Venice nguy hiểm, mà là Italy.”
Tuy nhiên, không phải ai cũng
đồng ý rằng Venice đã hết sụt lún. Một
nghiên cứu trong năm 2012 của Viện Hải dương học Scripps (Scripps Institution
of Oceanography) ở San Diego cho thấy Venice chưa ổn định như đã biết, nhưng
tiếp tục sụt lún chậm chạp – và nghiêng về phía đông. Yehuda Bock, một nhà nghiên cứu về đo đạc ở
Scripps nghiên cứu về sự sụt lún của Venice từ năm 2001, nói: “Venice dường như
tiếp tục lún ở mức độ 2 mm mỗi năm. Nó
nhỏ nhưng quan trọng.” Mực nước biển
dâng ở đầm Venice khoảng 2 mm mỗi năm, do đó sự sụt lún rất nhỏ sẽ tăng gấp đôi
chiều cao của nước so với cao độ của thành phố.
Trong 20 năm tới, nếu Venice và các vùng phụ cận tiếp tục lún ở mức độ
hiện nay, mặt đất có thể chìm đến 80 mm so với mặt biển.
Ngập lụt là một phần của cuộc
sống ở Venice. [Ảnh: Pattaro]
Ý tưởng về Venice sụt lún được
tưởng tượng và mô tả trong vô số tác phẩm nghệ thuật, kể cả giám đốc Robert
Lepage thực hiện Tectonic Plates vào năm 1990, trong đó ông đã làm ngập sân
khấu của Nhà hát Quốc gia để trình diễn một màn đấu giá mỹ nghệ trong đó những
người đánh cược đấu giá những tranh vẽ nổi tiếng trong khi lội nước đến đầu
gối.
Standish nói: “Venice là một ẩn
dụ của chết chóc và mỏng manh của con người bắt nguồn từ đầu thế kỷ 19th. Thi sĩ Lord Byron viết năm 1812 ‘Nghĩ đến anh
trong sự sụp đổ của Venice’. Sự sụp đổ
của Cộng hòa Venice năm 1797 đã tạo một khuynh hướng chạy theo bất cứ dấu hiệu
nào cho thấy sự đi xuống của Venice.
Quyển sách 1860 của John Ruskin cung cấp chi tiết về những tảng đá của
thành phố mà ông lo sợ rằng nhiều thế hệ sẽ không bao giờ được nhìn thấy. Khi tháp chuông ở Công trường St Mark sụp đổ
vào năm 1902, nó được xem là một dấu hiệu của Venice đang chìm… Trong thế kỷ 20th, Cái chết ở
Venice của Thomas Mann kết hợp thành phố với sự chết.”
Keates nói: “Ý tưởng cho rằng Nhà
thờ St Mark ngày nào đó sẽ trở thành một thứ giáo đường chìm dưới nước của Debussy, với những pho tượng phủ đầy
san hô và cá lội qua các tấm khảm và Tấm thảm Vàng (Pala d’Oro) biến thành bãi
hào, chắc chắn là một sự lôi cuốn của một số người. Nói thật, tôi không nghĩ thế. Tôi, cũng như các quản trị viên khác, cũng
không thích cái ý nghĩ ‘Hãy để cho nó chết,’ để bào chữa cho sự ù lì, thờ ơ và
sự tầm thường. Nếu ý nghĩ Venice sụt lún
được tưởng tượng, nó phải là một tiếng chuông cảnh báo để cứu thành phố, một
nền tảng thiết yếu của nền văn minh mà chúng ta yêu thương. Thế giới có một món nợ khổng lồ đối với
Venice, gồm có hệ thống chánh phủ dân chủ hiện đại và sách in.”
Trở lại trung tâm điều hành MOSE,
Chiarlo hy vọng rằng nhóm của ông sẽ lớn mạnh trong vài năm tới để trung tâm có
thể hoạt động 24 giờ một ngày. “Chúng
tôi đang làm một việc quan trọng. Chúng
tôi đang cứu Venice.”
Antonia Windsor – Bình Yên Đông lược dịch
.
No comments:
Post a Comment